Wat is het?
Eetstoornissen zie je vooral bij adolescente meisjes. Ook bij jongens komt het voor, vooral dan boulimia nervosa en atypische eetstoornissen. Typisch voor een eetstoornis is dat de omgang met voedsel een manier is geworden om het uiterlijk te regelen. Eten en gewichtstoename zijn vaak geassocieerd met sterke angst.
De meest voorkomende eetstoornissen zijn anorexia nervosa en boulimia nervosa. Daarnaast zien we ook vaker atypische vormen van eetstoornissen en eetbuien bij steeds jongere kinderen. Tal van factoren spelen een rol in het ontstaan ervan: neurobiologische, genetische, sociaal-culturele, familiale en de individuele ontwikkeling. Doorgaans begint zo'n eetstoornis in de adolescentie en kan het de fysieke en mentale ontwikkeling in gevaar brengen.
Eetstoornissen zijn moeilijk te behandelen. In de beginfase van anorexia nervosa is de prognose goed, maar op lange termijn verslechtert die. De prognose van boulimie is beter, maar de kans op herval is groot.
Hoe vaak komt het voor?
Anorexia nervosa komt meestal voor tussen 14 en 24 jaar, boulimie doorgaans tussen 16 en 20 jaar. Eetstoornissen treffen 10 à 15 keer vaker meisjes dan jongens. Boulimie zie je vaker dan anorexia nervosa.
Hoe kun je het herkennen?
Anorexia nervosa (anorexia)
Bij anorexia nervosa ligt het gewicht ten minste 15% lager dan verwacht voor de leeftijd en de lengte. Iemand met anorexia beschouwt zichzelf ondanks het ondergewicht als te dik, en is erg bang om bij te komen. Anorexia nervosa begint meestal geleidelijk. Het gewichtsverlies kan traag, maar ook snel gaan. De meeste adolescenten met een eetstoornis gaan nog naar school, gaan door met hun hobby's, en hebben een goed gevoel over zichzelf. Daarom reageert de familie dikwijls verrast wanneer ze ontdekken dat hun kind aan ondervoeding lijdt. Lichamelijke symptomen zijn onder meer wegblijven van de menstruatie, obstipatie, trage hartslag, lage bloeddruk, blauwgekleurde en koude ledematen, vermindering van onderhuids vet.
Boulimia nervosa (boulimie)
Ook personen met boulimie vinden zichzelf te dik en zijn bang om bij te komen. Ze zijn voortdurend met eten bezig en hebben een onweerstaanbare drang om te eten. Ze hebben herhaalde episodes van eetbuien (minstens twee keer per week), waarbij ze alle controle over het eten verliezen, en waarna ze het ingenomen voedsel proberen kwijt te geraken door geforceerd te braken en/of laxeermiddelen en plaspillen te nemen.
Jongeren met boulimie weten wel dat ze geen normale eetgewoonten hebben. Ze voelen zich schuldig en schamen zich. Daarom blijven de symptomen vaak lang geheim, en is een behandeling moeilijk bespreekbaar. Boulimie geeft ook lichamelijke klachten: menstruatiestoornissen, elektrolietenstoornissen (stoornissen in de zoutenhuishouding) in het bloed als gevolg van het regelmatige braken, beschadiging van het tandglazuur.
Eetstoornissen kunnen gepaard gaan met psychiatrische symptomen: stemmingsstoornissen, angststoornissen, obsessieve-compulsieve stoornissen en psychotische stoornissen. Boulimie hangt dikwijls samen met stoornissen in de impulscontrole en aanleg voor alcohol- of drugverslaving.
Hoe stelt je arts de diagnose?
Eerst gaat de arts de eetgewoonten, mate van lichaamsbeweging en voorgeschiedenis van groei en menstruatie na. Vermoedt hij een eetstoornis, dan kan hij een screeningsvragenlijst (SCOFF) afnemen. Elk positief antwoord geeft 1 punt; twee of meer punten wijzen op een eetstoornis:
- Probeer je te braken als je een onaangenaam gevoel van verzadiging hebt?
- Jaagt het je angst aan dat je geen controle hebt over de hoeveelheid voedsel die je eet?
- Heb je meer dan 6 kg gewicht verloren in de laatste 3 maanden?
- Vind je jezelf te dik, maar zeggen anderen dat je te mager bent?
- Beheerst eten en denken aan eten je leven?
De arts zal ook bloed nemen. In geval van anorexia is er vaak lichte bloedarmoede, heb je minder witte bloedcellen en bloedplaatjes, en een te lage suikerwaarde. Bij boulimie vertoon je meestal een verstoorde zoutenhuishouding (elektrolietenbalans) en een verhoogde waarde van het enzym amylase.
De arts zal ook steeds andere ziekten uitsluiten zoals diabetes, schildklierstoornissen, maar ook psychiatrische aandoeningen zoals ernstige depressie, psychose of druggebruik.
Wat kun je zelf doen?
Een eetstoornis is ernstig. Je hebt hulp nodig. Stap naar je huisarts. Hij zal samen met jou nagaan wie je kan helpen en begeleiden.
Wat kan je arts doen?
Zijn er symptomen die wijzen op anorexia nervosa, dan zal de arts dit eerst bespreken met de ouders en zorgdragers vooraleer een behandeling voor te stellen. Soms kost het immers tijd om iemand te motiveren om de stap naar behandeling te zetten.
De behandeling bestaat uit het herstellen van de voedingstoestand en psychotherapie. Vaak is anorexia dermate ernstig dat de huisarts de behandeling niet zelf kan opnemen. Hij zal dan doorverwijzen naar een gespecialiseerd centrum voor eetstoornissen. Is de ondervoeding levensbedreigend, dan start men de behandeling op een niet-psychiatrische dienst. Pas daarna wordt de adolescent begeleid naar therapie. Met individuele therapie en gezinstherapie worden goede resultaten geboekt. In geval van boulimie zijn eerder cognitieve therapie en medicatie aangewezen. Bij jongeren tussen 14 en 16 jaar richt men de behandeling bij voorkeur op het hele gezin, omdat de symptomen veeleer te maken hebben met moeilijkheden om 'los te komen' van de familie. Na die leeftijd is individuele, ondersteunende en langdurige behandeling de beste manier om herstel te bevorderen.
Langdurige ondervoeding en onvoldoende ambulante opvang zijn situaties die verwijzing voor gedwongen behandeling noodzakelijk maken.
Als er medicatie wordt opgestart, dan gebeurt dat door een specialist. Er bestaat geen behandeling specifiek voor anorexia, maar wel voor de symptomen. Zo kunnen antipsychotica en antidepressiva helpen in geval van angst, obsessieve-compulsieve symptomen, psychotische symptomen. Fluoxetine zou herval helpen voorkomen bij anorexia met een normaal gewicht, en bij boulimie de eetbuien en het braken verminderen.
Meer weten?
Bronnen