Wat is het?
Een eetstoornis is een ernstige aandoening met zowel fysieke als psychische aspecten. Er bestaan verschillende soorten eetstoornissen, maar er zijn een aantal gemeenschappelijke kenmerken:
- eetproblemen: meer of minder eten dan nodig
- een verstoord lichaamsbeeld: veel waarde hechten aan gewicht en lichaamsvormen
- psychosociale problemen, zoals:
- een laag gevoel van zelfwaarde
- moeilijk kunnen omgaan met heftige emoties
- eenzaamheid
- lichamelijke problemen, zoals:
- een te laag of te hoog lichaamsgewicht
- spijsverteringsproblemen
- botontkalking (osteoporose)
Voedings- en eetproblemen
Wat en hoeveel een kind of jongere eet, kan schommelen. Dat is heel normaal. Het maakt deel uit van de ontwikkeling:
- Je peuter kan bijvoorbeeld tijdelijk bepaalde voeding weigeren.
- Heeft het eetgedrag een negatief effect op de groei en ontwikkeling? Pas dan is er een probleem.
- Bij kinderen jonger dan zes jaar spreken we dan van voedingsproblemen en -stoornissen.
- Een klassiek voedingsprobleem is kieskeurig eten.
- Bij oudere kinderen spreken we over eetproblemen en -stoornissen.
- De jongere eet bijvoorbeeld te veel of te weinig, of kampt met eetbuien.
- Eetproblemen zijn een kenmerk van eetstoornissen, maar kunnen ook op zichzelf bestaan.
Soorten eetstoornissen
Er bestaan verschillende soorten eetstoornissen. Ze kunnen ook zeer divers tot uiting komen.
De meest voorkomende zijn:
- anorexia (anorexia nervosa): niet of te weinig eten;
- boulimie (boulimia nervosa): te veel eten, met eetbuien.
Oorzaken
Een eetstoornis ontstaat niet plots. Er gaat een heel proces aan vooraf.
Vaak verschijnen de eerste symptomen in de puberteit. In die periode treden grote veranderingen op, zowel lichamelijk als mentaal.
- Anorexia komt meestal voor tussen de leeftijd van 14 en 24 jaar.
- Boulimie treedt doorgaans op tussen 16 en 20 jaar.
Of een persoon gevoelig is voor een eetstoornis, hangt af van verschillende factoren. Het gaat om zaken die het fysiek en psychisch welzijn bepalen, zoals:
- een genetische aanleg;
- neurobiologische factoren (hoe het brein en de geest werken);
- de sociale context waarin iemand opgroeit.
Bepaalde risicofactoren vergroten de kans dat een vatbaar persoon een eetstoornis ontwikkelt:
- veel bezig zijn met gewicht en lichaamsvormen (slank willen zijn, zichzelf mollig vinden);
- een verstoord lichaamsbeeld hebben;
- kampen met psychische problemen, zoals depressieve klachten en angsten;
- een laag zelfbeeld hebben;
- niet goed kunnen omgaan met emoties;
- problemen binnen het gezin of negatieve reacties van de directe omgeving ervaren.
Van de personen met anorexia overlijdt nog steeds 5%. Meestal gebeurt dat door ondervoeding of zelfdoding.
De prognose van boulimie is beter, maar de kans op herval is groot.
Hoe vaak komt het voor?
- In België vertoont 7,2% van de personen ouder dan 15 jaar tekenen van een eetstoornis.1
- Van deze mensen is 8,6% vrouw en 5,7% man.
- Eetstoornissen komen het vaakst voor in de leeftijdsgroep 15 tot 24 jaar, namelijk 13,7%.
- Eetstoornissen treffen iets vaker meisjes dan jongens.
- Boulimie komt vaker voor dan anorexia.
Hoe kan je het herkennen?
Een eetstoornis herkennen is niet eenvoudig. De tekenen van eetstoornissen kunnen bovendien sterk verschillen. Anorexia en boulimie kunnen ook afwisselend voorkomen.
Anorexia
De meeste jongeren met een eetstoornis gaan nog naar school. Ze gaan door met hun hobby's en lijken een goed gevoel te hebben over zichzelf. Ze slagen er meestal goed in om hun eetstoornis te verbergen. Daarom reageert hun familie vaak verrast.
Anorexia begint meestal geleidelijk:
- Een jongere met anorexia kan traag, maar ook snel gewicht verliezen.
- De persoon beschouwt zichzelf als te dik, ook al heeft die een laag gewicht, en is erg bang om aan te komen.
- De jongere wil steeds minder wegen.
Lichamelijke symptomen van anorexia zijn, naast gewichtsverlies, onder meer:
- menstruatie die uitblijft
- verstopping (constipatie)
- trage hartslag
- lage bloeddruk
- blauw verkleurde en koude ledematen
- minder onderhuids vet
Boulimie
Ook een persoon met boulimie vindt zichzelf te dik en is bang om aan te komen:
- De persoon is voortdurend met voedsel bezig en voelt een onweerstaanbare drang om te eten.
- Tijdens herhaalde episodes van eetbuien (minstens twee keer per week) verliest de jongere de controle over zijn eetgedrag.
- Daarna probeert die het ingenomen voedsel kwijt te geraken. Dat kan op volgende manieren:
- geforceerd braken
- laxeermiddelen nemen
- plaspillen gebruiken
- extreem veel bewegen
Boulimie veroorzaakt ook lichamelijke klachten:
- menstruatiestoornissen
- stoornissen in de zouthuishouding in het bloed en/of beschadigd tandglazuur (door het regelmatige braken)
Andere ziektebeelden bij eetstoornissen
Eetstoornissen kunnen gepaard gaan met:
- stemmingsstoornissen
- angst
- dwangstoornissen
- psychoses
Boulimie hangt vaak samen met:
- stoornissen in de impulscontrole
- een aanleg voor alcohol- of drugverslaving
Hoe stelt de arts de aandoening vast?
Bevraging
Vermoedt de arts een eetstoornis? Dan polst die in een gesprek naar mogelijke symptomen en risicofactoren van een eetstoornis, zoals:
- eetgedrag
- mate van lichaamsbeweging
- relatie met gewicht en lichaamsbeeld
- evolutie van het gewicht
- zelfbeeld
- angsten en andere mentale problemen
- eventuele ‘compenserende’ gewoontes, zoals:
- braken
- laxeermiddelen
- plaspillen
- extreem veel bewegen
Bij meisjes bevraagt de arts ook de menstruatie.
Bloedafname
De arts neemt ook bloed af:
- Een persoon met anorexia heeft vaak:
- lichte bloedarmoede
- minder witte bloedcellen en bloedplaatjes
- een te lage suikerwaarde
- Een persoon met boulimie vertoont meestal:
- een verstoorde zouthuishouding
- een verhoogde waarde van amylase
- Dat enzym speelt een rol bij de vertering van zetmeel.
Andere aandoeningen
De arts gaat ook steeds na of het gewichtsverlies een andere verklaring kan hebben, zoals:
- diabetes
- schildklierstoornissen
- psychiatrische aandoeningen, zoals:
Wat kan je zelf doen?
Een eetstoornis is ernstig: je hebt hulp nodig.
- Ga naar je huisarts. Hij bekijkt samen met jou wie je kan helpen en begeleiden.
- Hoe sneller je hulp zoekt, hoe beter je kansen om te herstellen.
- Zorg dat je bij iemand terecht kan bij wie je je goed voelt. Met die persoon kan en durf je alles te bespreken.
Wat kan je arts of zorgverlener doen?
Eetstoornissen kunnen zeer ernstig zijn. Soms zijn ze ook moeilijk te behandelen. Hoe vroeger je een eetstoornis herkent en laat behandelen, hoe beter de prognose.
De arts probeert eerst in te schatten hoe ernstig de situatie is:
- Heb je een milde vorm van een eetstoornis?
- Dan gebeurt de behandeling ambulant.
- De huisarts volgt jou dan samen met een gespecialiseerde psycholoog en diëtist op.
- Soms is een opname in een gespecialiseerd centrum voor eetstoornissen nodig.
- Ook dan helpt een team van artsen, psychologen en diëtisten jou.
Samen met jou en je ouders bespreekt de arts wat de beste keuze is voor jou.
Is de situatie levensbedreigend? Enkel dan kan een gedwongen opname nodig zijn.
Behandeling en begeleiding
Een arts volgt je medisch op. Hij doet beroep op een specialist wanneer:
- er ernstige complicaties zijn;
- een opname overwogen wordt.
Een psycholoog werkt samen met jou rond verschillende thema’s, zoals:
- je lichaamsbeeld
- je zelfwaarde
- achterliggende mentale problemen:
- omgaan met emoties
- angstklachten
- depressie
- eventuele problemen op sociaal vlak
Een diëtist pakt samen met jou je eetgedrag en -gewoonten aan:
- Zo kan je opnieuw evenwichtig en gezond (leren) eten.
- Samen werken jullie aan je gewicht. Het doel is om je gewicht en je voedingstoestand te herstellen.
- De diëtist helpt je om eventuele gewoontes af te leren, zoals:
- braken
- overdreven bewegen
- eetbuien
Gezinstherapie en individuele therapie leveren doorgaans goede resultaten op:
- Bij jongeren wordt de behandeling bij voorkeur op het hele gezin gericht.
- Daarna volgt een individuele, ondersteunende en langdurige behandeling. Dat is de beste manier om te proberen herstellen.
Medicatie
Er bestaat geen specifieke behandeling voor anorexia, maar wel voor de bijkomende symptomen:
- Antipsychotica en antidepressiva kunnen helpen bij:
- Fluoxetine helpt:
- herval voorkomen bij anorexia met een normaal gewicht;
- de eetbuien en het braken verminderen bij boulimie.
Meestal start een specialist de medicatie op, als die nodig is.
Meer weten?
- https://www.anbn.be
- https://www.eetstoornis.be
- https://eetexpert.be/naasten
- Onthaalbrochure Centrum voor eetstoornissen UZ Gent
Bronnen
- https://www.ebpnet.be: Eetstoornissen bij kinderen en adolescenten
- https://www.draaiboeken.eetexpert.be/basisdraaiboek
1 https://www.sciensano.be/nl/projecten/gezondheidsenquete-0