In het nieuws
Op 17 mei 2025 lazen we op de website van Metronieuws een artikel waarin een Nederlandse cardioloog het stijgend gebruik van bètablokkers (hartmedicatie) buiten een strikt medische context aankaart. Studenten, muzikanten en sporters gebruiken deze middelen steeds meer om rustiger te blijven tijdens stressmomenten, zoals een examen, een optreden of een wedstrijd. Bètablokkers hebben een kalmerend effect zonder grote risico’s. Daardoor lijkt in bepaalde milieus het gebruik ervan steeds meer geaccepteerd te worden.
Conclusie
Hoewel bètablokkers in stressvolle situaties tijdelijk verlichting kunnen bieden, blijft het belangrijk om deze hartmedicatie enkel in te zetten waarvoor ze bedoeld is: als behandeling voor hartproblemen. Bij langdurig gebruik of zonder medische begeleiding, is bij gezonde mensen het gebruik ervan niet zonder risico. Wie worstelt met stress of prestatiedruk heeft meer baat bij veilige en duurzame oplossingen, zoals stressmanagementtechnieken aanleren of psychologische begeleiding.
Lees verder »Waar komt dit nieuws vandaan?
Cardioloog Aernout Somsen lichtte op 17 mei 2025 in een artikel van Metronieuws toe dat mensen zonder hartproblemen steeds vaker bètablokkers innemen bij stressgerelateerde klachten tijdens onder andere sollicitaties, examens, sportwedstrijden of bij plankenkoorts (1).
De medicatie dempt lichamelijke stressreacties zoals trillen en zweten, maar beïnvloedt het mentaal functioneren niet. Het werkt dus als pure symptoombestrijding. Volgens Somsen is het mogelijk om het af en toe te gebruiken, maar bij langdurig gebruik is opvolging van een arts nodig. Er zijn tegenaanwijzingen (situaties waarin je het middel beter niet gebruikt), zoals hartgeleidingsproblemen bij ouderen en bijwerkingen zoals vermoeidheid en duizeligheid. Als je plots stopt, kunnen je klachten ook verergeren, en kan je bijvoorbeeld last krijgen van meer nervositeit en hartkloppingen.
Bron
Hoe moet je dit nieuws interpreteren?
Hoe werken bètablokkers en waarvoor worden ze gebruikt?
Bètablokkers verlagen de hartslag en bloeddruk en worden al tientallen jaren gebruikt bij hartaandoeningen zoals hoge bloeddruk, hartkramp, hartritmestoornissen, hartfalen of na een hartaanval. Omdat ze lichamelijke stressreacties zoals hartkloppingen en beven dempen, worden ze ook steeds vaker gebruikt bij klachten waarvoor ze niet officieel ontwikkeld, getest of goedgekeurd zijn (‘off-label’), bijvoorbeeld bij spreekangst, plankenkoorts of wedstrijdstress. De bètablokkers dienen dan niet om een medische aandoening te behandelen, maar om tekenen van stress bij gezonde mensen tijdelijk te onderdrukken.
Effecten op angsten en stemming
Er is weinig bewijs dat bètablokkers zouden werken bij de behandeling van echte angststoornissen. Uit een grootschalige overzichtsstudie blijkt dat ze geen duidelijke meerwaarde bieden ten opzichte van placebo of klassieke angstremmers zoals benzodiazepines (waarmee je ook voorzichtig moet omspringen) bij aandoeningen zoals paniekaanvallen of sociale angst (2). Ook bij patiënten met angst na een hartaanval werd geen effect gevonden (3).
Daarnaast blijken bètablokkers, met name propranolol, negatieve effecten op de stemming te hebben. In een gecontroleerde studie ervaarden gezonde proefpersonen meer spanning, depressieve gevoelens en vermoeidheid terwijl ze 80 milligram propranolol gebruikten, wat geen lage dosis is (4).
Plankenkoorts bij muzikanten
Bètablokkers worden veel gebruikt door klassieke muzikanten om podiumvrees te beheersen. In een enquête gaf 72% van de orkestmuzikanten aan ze weleens te gebruiken bij audities of optredens (5). Onderzoek toont aan dat bètablokkers de concentratie en prestaties kunnen verbeteren door stressreacties zoals beven te verminderen (6, 7).
Tegelijkertijd waarschuwen artsen voor bijwerkingen, zoals verminderde alertheid of zelfs ademhalingsproblemen, vooral bij muzikanten met astma (8). Plankenkoorts is geen medische aandoening en dus zijn bètablokkers daarvoor niet officieel goedgekeurd. Daardoor ligt de verantwoordelijkheid bij de gebruiker en de arts die het middel voorschrijft.
Ook ethisch is er discussie. Zo kan het gebruik als prestatiebevorderend worden gezien, zeker in een competitieve context. Ook vinden sommigen dat het de authenticiteit en emotionele intensiteit van een optreden ondermijnt. Hoewel de prestatiedruk er gelijkaardig is aan die in de sportwereld, is podiumangst in de muziekwereld een onderbelicht probleem. Dat maakte bijvoorbeeld de documentaire Composed duidelijk.
Gebruik bij atleten
In precisiesporten zoals (boog)schieten, biljart, autoracen, darts en golf worden bètablokkers als prestatiebevorderend beschouwd omdat ze beven en een versnelde hartslag verminderen. Daarom verbiedt het Wereldantidopingagentschap (WADA) ze in die disciplines (9).
In uithoudingssporten leveren ze geen voordeel op. Ze hebben weinig of geen invloed op het uithoudingsvermogen zelf, maar zorgen ervoor dat de hartslag trager stijgt bij inspanning en trager zakt nadien (10). Daardoor is het moeilijker om trainingen op hartslag correct op te bouwen of inspanningstests juist te beoordelen. Omdat ze bovendien mogelijk een negatieve invloed hebben op het energiegebruik en de doorbloeding in de spieren, lijken ze dus eerder nadelig te zijn bij duursporten.
Praktische tips
- Gebruik bètablokkers alleen op doktersadvies. Ze zijn bedoeld voor mensen met hartproblemen, niet voor gezonde personen met tijdelijke stress.
- Overweeg andere mogelijkheden, zoals ademhalingstechnieken, ontspanningsoefeningen of ondersteuning van een psycholoog.
- Bètablokkers worden vaak in grote verpakkingen verkocht. Dat verhoogt het risico op langdurig gebruik zonder medisch toezicht. Als je arts ze toch tegen stress voorschrijft, gebruik ze dan zo kort mogelijk en bij de laagst werkzame dosis om bijwerkingen te vermijden.
- Ervaar je regelmatig stress of angst? Praat erover met je huisarts, studentendienst of sportcoach. Zo krijg je hulp op maat.
Conclusie
Hoewel bètablokkers in stressvolle situaties tijdelijk verlichting kunnen bieden, blijft het belangrijk om deze hartmedicatie enkel in te zetten waarvoor ze bedoeld is: als behandeling voor hartproblemen. Bij langdurig gebruik of zonder medische begeleiding, is bij gezonde mensen het gebruik ervan niet zonder risico. Wie worstelt met stress of prestatiedruk heeft meer baat bij veilige en duurzame oplossingen, zoals stressmanagementtechnieken aanleren of psychologische begeleiding.
Referenties
- (2) Archer C, Wiles N, Kessler D et al. Beta-blockers for the treatment of anxiety disorders: A systematic review and meta-analysis. J Affect Disord 2025;368:90-99.
- (3) Leissner P, Mars K, Humphries S et al. A randomized controlled trial of beta-blockers effects on cardiac anxiety. Gen Hosp Psychiatry 2025;94:26-32.
- (4) Head A, Kendall MJ, Ferner R et al. Acute effects of beta blockade and exercise on mood and anxiety. Br J Sports Med 1996;30(3):238-42.
- (5) Composed Documentary. The 2015 musician’s health survey.
- (6) Brantigan CO, Brantigan TA, Joseph N. Effect of beta blockade and beta stimulation on stage fright. Am J Med 1982;72(1):88-94.
- (7) Lee Y. Beta-Blockers: The Controversial Ally for Musicians. Mental Symphony. 27 juni 2024.
- (8) Engelke LC, Ewell TB. The ethics and legality of beta blockers for performance anxiety: What every educator should know. College Music Symposium 2011;51.
- (9) TUE Physician Guidelines: Cardiovascular Conditions version 4.0. WADA. 15 oktober 2023.
- (10) Forton K, Lamotte M, Gillet A et al. Beta-Adrenergic Receptor Blockade Effects on Cardio-Pulmonary Exercise Testing in Healthy Young Adults: A Randomized, Placebo-Controlled Trial. Sports Med Open 2022;(1):150.