Luchtvervuiling in huis

Wat is luchtvervuiling in huis?

Bij de term luchtvervuiling denk je vooral aan de vervuiling van de leefomgeving buiten. Maar luchtvervuiling kan ook in woningen en andere gebouwen voorkomen.

We brengen ongeveer 80% van onze tijd binnen door: thuis, op kantoor, op school, in winkels, op restaurant ... De kwaliteit van de lucht die je daar inademt, is dan ook belangrijk voor je gezondheid. Vervuilde binnenlucht kan nadelige gevolgen hebben voor je gezondheid (zie verder).

Oorzaken van luchtvervuiling in huis

Verschillende factoren kunnen binnenlucht vervuilen. Hieronder groeperen we een aantal herkenbare activiteiten en bronnen van luchtvervuiling.

Tabaksrook

De belangrijkste chemische vervuiler in huis is tabaksrook. Je kan de schadelijke stoffen inademen, ook als je passief rookt.

Schadelijke gassen die vrijkomen bij verbranding

Deze stoffen kunnen in de binnenlucht voorkomen en zelfs een vergiftiging veroorzaken:

• koolstofmonoxide (CO) (door slechte verbranding uit verwarmingstoestellen en installaties voor warm water);
• koolstofdioxide (CO₂);
• stikstofdioxide (bijvoorbeeld van een gasfornuis).

Stoffen die vrijkomen tijdens het bouwen, klussen en poetsen

• Vluchtige organische stoffen (VOS). Die vind je bijvoorbeeld in:
  • verf, lijmen, harsen
  • reinigings- en ontsmettingsproducten
  • insecticiden
  • bouwmaterialen
  • nieuwe meubels
• Anorganische gassen, zoals ammoniak.
• Vezels, bijvoorbeeld van asbest. Vezels komen vrij wanneer het materiaal waar ze in zitten, bewerkt wordt (bijvoorbeeld door boren of slijpen).

Lees meer over stoffen die de lucht kunnen vervuilen.

Gevolgen van luchtvervuiling in huis

Luchtvervuiling in je huis of in een ander gebouw waar je veel tijd doorbrengt, kan gezondheidsproblemen veroorzaken of verergeren. Het gaat onder meer om:

• irritatie van je ogen en je luchtwegen
• hoofdpijn
• allergieën
• astma
• chronische bronchitis (COPD)
• sommige kankers

Zwangere vrouwen, kinderen, oudere mensen en zieke mensen zijn het meest kwetsbaar.

Het is niet altijd mogelijk om een duidelijk (oorzakelijk) verband vast te stellen tussen het binnenmilieu en gezondheidsklachten. De invloed op de gezondheid lijkt meestal af te hangen van:

• de aard en concentratie van de vervuilende stof;
• de frequentie en duur van de blootstelling.

Herken je de volgende signalen? Dan heeft luchtvervuiling in huis mogelijk een effect op je gezondheid:

• Je klachten keren terug.
• Je ervaart de symptomen op een bepaalde plaats.
• Meerdere mensen in je omgeving hebben gelijkaardige klachten.

Irritatie

Sommige vervuilende stoffen, bijvoorbeeld tabaksrook of vluchtige organische stoffen (VOS), kunnen je slijmvliezen irriteren ter hoogte van je:

• ogen
• neus
• luchtwegen

Allergische reacties

Sommige vervuilende stoffen in een gebouw kunnen allergische reacties uitlokken. We noemen ze allergenen. De belangrijkste allergenen in de binnenlucht zijn afkomstig van:

• schimmels;
• de huid en uitwerpselen van dieren;
• huisstofmijten en planten (in mindere mate).

Je kan bijvoorbeeld last krijgen van:

• astma die plots opduikt of toeneemt;
• een verstopte of lopende neus.

Soms komen de klachten pas na langere tijd op, zoals bij een duivenmelkerslong of vogelkwekerslong.

Vocht en schimmels

Door waterschade en vocht kunnen schimmels groeien in een woning:

• Zowel de schimmels als de schimmelsporen kunnen klachten veroorzaken.
• Schimmelgroei moet altijd vermeden worden in gebouwen, ook als de bewoners geen klachten hebben.

Stof en dieren

In opgestapeld of rondzwevend stof kunnen vervuilende stoffen zitten, zoals:

• pollen
• haren
• schilfers van dieren
• huisstof
• schimmelsporen

Kanker

Sommige stoffen, zoals asbest, kunnen het risico op longvlieskanker verhogen.

Wat kan je doen om de luchtkwaliteit te verbeteren?

1. Pak de oorzaak van luchtvervuiling aan

• Vermijd schadelijke stoffen en gassen:
  • Rook niet binnen.
    • Lees meer over stoppen met roken.
  • Laat je schoorsteen één keer per jaar schoonmaken.
  • Vermijd CO-vergiftiging.
    • Laat je verwarmingstoestel en/of apparaten die warm water produceren regelmatig nakijken.
  • Gebruik geen luchtverfrissers.
    • Die bevatten vluchtige organische stoffen (VOS).
  • Wees voorzichtig met producten met gevaarsymbolen.
    • Lees de etiketten en gebruiksaanwijzing aandachtig.
  • Kijk je huis na op technische defecten:
    • vochtproblemen;
    • slecht werkende of slecht geïnstalleerde verwarmingstoestellen;
    • gebrekkige ventilatiemogelijkheden.
  • Laat airco- en ventilatiesystemen regelmatig nakijken en reinigen.
• Ga verstandig om met schoonmaakmiddelen:
  • Gebruik een schoonmaakmiddel dat niet irriteert en niet schadelijk is voor je gezondheid.
    • Vermijd producten met gevaarsymbolen.
  • Doseer schoonmaakmiddelen juist: meer is niet beter.
  • Ontsmetten met bleekwater (javel) is zelden nodig.
    • Poetsen met een allesreiniger volstaat meestal.
• Vermijd vocht en schimmels:
  • Verlucht en ventileer je huis (zie '2. Zorg voor verse lucht').
  • Verwarm je woning voldoende.
    • Om condensatie (neerslag van vocht) te vermijden, moet de binnentemperatuur minstens 15 graden zijn.
  • Droog de was zo weinig mogelijk binnen.
  • Verlucht extra na een douche of bad. Maak de wanden van de douche of het bad droog en hang het douchegordijn open.
  • Zet de dampkap aan als je kookt.
  • Open de ramen als je schoonmaakt.
  • Plaats meubels en zware gordijnen op minstens 10 cm afstand van de muren.
  • Dek vochtige plaatsen nooit af door er iets voor te zetten.
  • Bewaar GFT-afval buiten. Het is een bron van schimmels.
  • Heb je toch schimmel?
    • Pak de oorzaak van de schimmelvorming aan. Vaak is dat een vochtprobleem.
    • Verwijder de schimmels zelf of schakel een professionele firma in.

Lees meer over schimmel voorkomen en aanpakken.

• Vermijd huisstofmijt:
  • Huisstofmijten houden van een vochtige en stoffige omgeving. Je kan ze niet volledig buiten houden, maar deze extra tips helpen om er zo weinig mogelijk mee in contact te komen:
    • Was je beddengoed wekelijks op 60 graden.
    • Vermijd tapijten, gordijnen en knuffeldieren in de slaapkamer.
      • Het zijn stofhaarden die huisstofmijten aantrekken.
    • Zorg voor voldoende lichtinval.
      • Huisstofmijten houden niet van licht.

2. Zorg voor verse lucht

Verlucht en ventileer binnenruimtes voldoende. Zo creëer je een gezond milieu in huis en bescherm je je gezondheid.

Doe dat zeker als er:

• extra vocht in de binnenlucht komt, bijvoorbeeld wanneer je:
  • kookt
  • doucht
  • de was droogt
• tijdelijk vervuilende stoffen vrijkomen, bijvoorbeeld wanneer je:
  • schildert
  • poetst
• veel mensen in huis zijn.

Verluchten

Hoe moet je verluchten? Zet ramen en deuren wijd open:

• Doe dat best één of twee keer per dag, een kwartier of een halfuur lang.
• Kies ramen en deuren die:
  • in contact staan met de buitenlucht;
  • zich niet aan de straatkant bevinden.
• Is dat niet mogelijk?
  • Verlucht dan buiten de spitsuren. Zo voorkom je dat hinderlijke en schadelijke stoffen en gassen zich ophopen.

Ventileren

Hoe moet je ventileren? Ververs de lucht in huis voortdurend:

• Zet klepraampjes of roosters die tegenover elkaar liggen open.
  • Zo stroomt de vervuilde lucht naar buiten en komt er verse buitenlucht binnen.

Wat kan je zelf doen als je klachten hebt?

• Heb jij of heeft iemand van je gezin klachten of gezondheidsproblemen, en denk je dat de omgeving waarin je leeft die (mee) veroorzaakt?
  • Ga dan naar je huisarts en/of vraag advies aan andere zorgverleners.
• Denk je dat je werkomgeving de bron kan zijn van je klachten?
  • Ga dan naar je arbeidsarts of arbeidsverpleegkundige. Die bekijkt samen met jou je werksituatie en volgt je gezondheid verder op.
• Heb je vragen of wil je iets melden over dit onderwerp? Neem dan contact op met:
  • je gemeente (afdeling milieu/gezondheid);
  • de Vlaamse infolijn 1700.

Wat kan je arts doen?

Je arts stelt je vragen over je klachten en je omgeving. Bijvoorbeeld:

• Heb je altijd last of eerder met periodes? Zo ja, ben je dan meestal in een bepaalde ruimte?
• Wat doe je voor werk?
• Vonden er renovatiewerken plaats bij je thuis of op je werk?
• Word je blootgesteld aan tabaksrook?
• Heb je een nieuw huisdier?
• Hebben huisgenoten dezelfde klachten?

Soms is het nuttig om een bloedstaal te nemen voor onderzoek. Bijvoorbeeld om een specifieke allergie op te sporen.

Of bijkomende maatregelen en een behandeling nodig zijn, hangt af van je klachten. Je moet in elk geval:

• de oorzaak van de vervuiling aanpakken;
• extra goed verluchten en ventileren als je klachten hebt.

Medisch milieukundige

In sommige gevallen kan je arts advies vragen aan of je doorverwijzen naar een medisch milieukundige (MMK). MMK’s zijn specialisten in milieugezondheidskunde. Ze geven inhoudelijk advies en voorlichting over de impact van de omgeving op je gezondheid.

Meer weten?

• Informatie en advies van het Departement Zorg
• Gezond binnen
• Ventileren en verluchten
• Milieugezondheidskundige aandachtsgebieden
• Hou je kot gezond: enkele vuistregels
• Aanvraag tot onderzoek van het binnenmilieu in een woning of openbaar gebouw
• Website Antigifcentrum
• Contactgegevens van de medisch milieukundigen per regio
• Luister naar onze podcast over gezonde lucht. 

Bronnen

• www.ebpnet.be (Luchtvervuiling binnenshuis; Rinitis geassocieerd met luchtverontreiniging binnenshuis)
• www.zorg-en-gezondheid.be
• www.gezondleven.be/themas/gezondheid-en-milieu/milieugezondheidskundige-aandachtsgebieden
• www.antigifcentrum.be