CO-vergiftiging (koolstofmonoxidevergiftiging)

Aangepast op 04/05/2020

Wat is het?

CO of koolstofmonoxide is een gevaarlijk, reukloos en onzichtbaar gas. Het is in een zeer lage concentratie (<0.001%) aanwezig in de atmosfeer. CO ontstaat bij de verbranding van brandstoffen die koolstof (C) bevatten, zoals kolen, hout, olie of gas.

Wanneer er voldoende zuurstof (O₂) aanwezig is, wordt CO omgezet in het niet giftige CO₂ (koolzuurgas).
Wanneer er onvoldoende zuurstof aanwezig is, stijgt de hoeveelheid CO naar een gevaarlijk peil.

Carboxyhemoglobine

Hemoglobine is een eiwit in je bloed dat zuurstof bindt en transporteert doorheen je lichaam naar je organen.
Koolstofmonoxide (CO) bindt veel sterker aan hemoglobine dan zuurstof. Daardoor ontstaat carboxyhemoglobine.
Op die manier neemt CO de plaats in van zuurstof in je bloed. De hemoglobine is dan niet meer in staat om zuurstof te binden en te transporteren.
Daardoor ontstaat een zuurstoftekort en sterven weefsels af. De meest kwetsbare organen daarvoor zijn je hart en je hersenen.

CO-bronnen

Mogelijke bronnen van koolstofmonoxide (CO) in een woning zijn:

slecht werkende verwarmingstoestellen en warmwaterinstallaties;
in combinatie met een slechte verluchting (gebrek aan zuurstof).

Acute en chronische CO-vergiftiging

Een acute CO-vergiftiging treedt op bij blootstelling aan hoge CO-hoeveelheden.
Een chronische CO-vergiftiging is moeilijker vast te stellen, vooral door het lange tijdsverloop.

Hoe vaak komt het voor?

Koolstofmonoxidevergiftiging is de meest dodelijke vorm van vergiftiging in België, zowel toevallig als opzettelijk.
De helft van de vergiftigingen gebeurt in de badkamer.
Jaarlijks zijn er in België zo’n 800 à 900 CO-slachtoffers. Per jaar overlijden er een 20-tal mensen aan.
CO-vergiftigingen komen het vaakst voor tussen november en april. Dat is de periode waarin mensen meer gebruikmaken van kachels voor de verwarming.

Hoe kan je het herkennen?

Een CO-vergiftiging is zeer verraderlijk:

Koolstofmonoxide (CO) is onzichtbaar, geur- en smaakloos, en het irriteert je luchtwegen niet.
Je ademt zonder problemen verder, en behalve wat vage symptomen merk je doorgaans niets.

Een persoon met een CO-vergiftiging vertoont dus geen typische symptomen. De eventuele klachten lijken vaak op die van een beginnende griep of een voedselvergiftiging.

Het zijn vooral de omstandigheden die doen denken aan een mogelijke CO-blootstelling:

Een persoon wordt onwel in een ruimte verwarmd door een gasboiler (badkamer).
Meerdere personen hebben, wanneer ze een bepaalde ruimte betreden, last van:
- hoofdpijn;
- duizeligheid;
- misselijkheid;
- braken.
Nadat ze die ruimte verlaten, verdwijnen de symptomen.

Bij een milde of matige CO-vergiftiging zijn de eerste tekenen:

hoofdpijn (meest voorkomend symptoom);
je algemeen onwel voelen;
misselijkheid;
duizeligheid.

Deze klachten verdwijnen wanneer je de ruimte verlaat.

Bij een blijvende blootstelling aan CO treden ook volgende symptomen op:

Je bent snel kortademig bij inspanningen.
Je voelt je zwak.
Je bent verward.
Je bent aanhoudend vermoeid en ervaart daar psychische gevolgen van.

Een ernstige CO-vergiftiging herken je aan:

rode verkleuring van de lippen en het gezicht (vooral de wangen), maar dat is zelden waarneembaar;
stuipen;
bewustzijnsverlies tot coma;
hartritmestoornissen, vooral een onregelmatige en snelle hartslag;
afsterven van hartspierweefsel (hartinfarct met pijn op de borst);
opstapeling van vocht op de longen (longoedeem), waardoor je in ademnood raakt;
soms roze-achtig opgehoest schuim.

Ademt een persoon niet meer? Dat kan een eerste teken zijn van een snel optredende en ernstige CO-vergiftiging, ten gevolge van zeer hoge CO-concentraties. Door een CO-vergiftiging kan je omkeerbare, maar soms ook permanente hersenschade oplopen.

Hoe stelt je arts de diagnose?

De arts stelt een CO-vergiftiging vast op basis van de klachten en de omstandigheden waarin die zijn ontstaan. Het kan gaan om bijvoorbeeld:

onverklaarde hoofdpijn;
vermoeidheid;
een verstoord bewustzijn;
misselijkheid en braken.

Wanneer de arts die klachten in verband kan brengen met de verbranding van gas, hout of kolen in een slecht verluchte ruimte, zal hij aan een CO-vergiftiging denken.

De ernst van de CO-vergiftiging is afhankelijk van:

de duur van de blootstelling aan CO;
de hoeveelheid CO in de ruimte.

Een langdurige blootstelling aan lagere CO-concentraties (chronische CO-vergiftiging) is moeilijker vast te stellen. Ook in dat geval is het belangrijk om, bij aanhoudende niet-specifieke klachten gelinkt aan een specifieke ruimte, aan een CO-vergiftiging te denken.

De arts bepaalt of er sprake is van een CO-vergiftiging op 5 manieren:

Hij meet het CO-gehalte in de omgeving.
Hij meet het CO-gehalte in de lucht die je uitademt.
Hij bepaalt het gehalte van de aan hemoglobine gebonden CO (carboxyhemoglobine) via een bloedafname.
- Bij rokers is dat gehalte vaak al verhoogd tot zelfs 10-15% in vergelijking met de normale bovendrempel van 3%.
Hij meet het zuurstofgehalte in je bloed via een speciale pulsoximeter voor CO. Dat is een toestel dat hij op je vinger plaatst.
Hij bepaalt de zuurtegraad van je bloed.

Wat kan je zelf doen?

Tref je een bewusteloze persoon aan?

Denk dan aan een mogelijke CO-vergiftiging.
Zorg voor je eigen veiligheid en ga nooit zomaar een ruimte binnen waar een bewusteloos slachtoffer ligt.
Verwittig onmiddellijk de hulpdiensten via het nummer 112.
Zeg dat je vermoedt dat het om een CO-vergiftiging gaat. Laat weten of het slachtoffer al dan niet bij bewustzijn is.
Probeer zo mogelijk en zonder jezelf in gevaar te brengen:
- de kamer te verluchten door vensters en deuren te openen;
- de toestellen die CO kunnen produceren uit te schakelen;
- het slachtoffer uit de ruimte te evacueren;
- de persoon zo snel mogelijk te reanimeren als hij niet meer ademt;
- de persoon in veilige zijlighouding te leggen als hij nog ademt, zodat hij niet kan stikken in eventueel braaksel.

Heb je vragen omtrent de gevaren van CO of vermoed je een probleem?

Bel gratis het nummer 1700.
Je kan ook contact opnemen met het Antigifcentrum op het gratis nummer 070 245 245.

Er bestaan ook CO-melders voor huishoudelijk gebruik. Die geven een alarmsignaal wanneer de CO-concentratie voor een bepaalde tijd verhoogd is.

Wat kan je arts doen?

Hyperbare zuurstoftherapie

Bij een ernstige CO-vergiftiging krijg je hyperbare zuurstof toegediend:

Deze behandeling duurt minstens 4 à 6 uur.
De zuurstoftherapie gebeurt in een gesloten ruimte of drukkamer (een zuurstoftank).
Via een mond-neusmasker adem je 100% zuivere zuurstof in onder verhoogde druk.
De concentratie zuurstof in je lichaam vergroot zo 10 tot 15 maal.
Die extra zuurstoftoevoer doet de aan de hemoglobine gebonden CO (carboxyhemoglobine) verdwijnen. Daardoor bindt zuurstof weer sneller aan de hemoglobine.
Als gevolg verdwijnen de onmiddellijke effecten van de CO-vergiftiging vrij snel.

Een CO-vergiftiging kan ook gevolgen hebben op lange termijn, bijvoorbeeld op het hart en de hersenen. Het is nog onduidelijk of hyperbare zuurstoftherapie, zoals hierboven beschreven, daar een positief effect op heeft.

De arts start hyperbare therapie op wanneer:

je bewusteloos bent (geweest);
je behalve hoofdpijn nog andere neurologische symptomen vertoont;
je ernstige hart- en vaatproblemen hebt;
de bloedconcentratie van de carboxyhemoglobine gevaarlijk hoog is (meer dan 40%);
de bloedconcentratie van carboxyhemoglobine hoog is en je zwanger bent;

Bij een milde CO-vergiftiging volstaan enkele uren frisse buitenlucht.

Meer weten?

Bronnen

Content overnemen van Gezondheid en Wetenschap

Gezondheid en Wetenschap heeft het alleenrecht op de meeste gepubliceerde content. Onze artikels mogen dus niet overgenomen worden zonder onze schriftelijke toestemming.

Interesse in onze content? Neem contact op via info@gezondheidenwetenschap.be.