Wat is het?
CO (koolstofmonoxide)
- CO of koolstofmonoxide:
- is een gevaarlijk, reukloos en onzichtbaar gas;
- is in een zeer lage concentratie (<0.001%) aanwezig in de atmosfeer;
- ontstaat bij de verbranding van brandstoffen die koolstof (C) bevatten, zoals kolen, hout, olie of gas.
- Wanneer er voldoende zuurstof (O2) aanwezig is, wordt CO omgezet in het niet-giftige CO2 (koolzuurgas).
- Wanneer er onvoldoende zuurstof aanwezig is, stijgt de hoeveelheid CO naar een gevaarlijk peil.
Carboxyhemoglobine
- Hemoglobine is een eiwit in je bloed dat zuurstof bindt en transporteert doorheen je lichaam naar je organen.
- Koolstofmonoxide (CO) bindt veel sterker aan hemoglobine dan zuurstof. Daardoor ontstaat carboxyhemoglobine.
- Op die manier neemt CO de plaats in van zuurstof in je bloed. De hemoglobine is dan niet meer in staat om zuurstof te binden en te transporteren.
- Daardoor ontstaat een zuurstoftekort en sterven weefsels af. De meest kwetsbare organen daarvoor zijn je hart en je hersenen.
CO-bronnen
Mogelijke bronnen van koolstofmonoxide (CO) in een woning zijn:
- slecht werkende verwarmingstoestellen en warmwaterinstallaties;
- in combinatie met een slechte verluchting (gebrek aan zuurstof).
Acute en chronische CO-vergiftiging
- Een acute CO-vergiftiging treedt op bij blootstelling aan hoge CO-hoeveelheden.
- Een chronische CO-vergiftiging is moeilijker vast te stellen, vooral door het lange tijdsverloop.
Hoe vaak komt het voor?
- Koolstofmonoxidevergiftiging is de meest dodelijke vorm van vergiftiging in België, zowel toevallig als opzettelijk.
- De helft van de vergiftigingen gebeurt in de badkamer.
- Jaarlijks zijn er in België zo’n 800 à 900 CO-slachtoffers. Per jaar overlijden er een 20-tal mensen aan.
- CO-vergiftigingen komen het vaakst voor tussen november en april. Dat is de periode waarin mensen meer kachels voor de verwarming gebruiken.
Hoe kan je het herkennen?
Een CO-vergiftiging is zeer verraderlijk:
- Koolstofmonoxide (CO) is onzichtbaar, geur- en smaakloos.
- CO irriteert je luchtwegen niet.
- Je ademt zonder problemen verder, en behalve wat vage symptomen merk je doorgaans niets.
Een persoon met een CO-vergiftiging vertoont dus geen typische symptomen. Eventuele klachten (zie verder) lijken vaak op die van een beginnende griep of een voedselvergiftiging.
Omstandigheden
Het zijn vooral de omstandigheden die doen denken aan een mogelijke CO-blootstelling:
- Een persoon wordt onwel in een ruimte verwarmd door een gasboiler (badkamer).
- Meerdere personen hebben, wanneer ze een bepaalde ruimte betreden, last van:
- hoofdpijn;
- duizeligheid;
- misselijkheid;
- braken.
- Nadat ze die ruimte verlaten, verdwijnen de symptomen.
Symptomen
Bij een milde of matige CO-vergiftiging zijn de eerste tekenen:
- hoofdpijn (meest voorkomend symptoom);
- je algemeen onwel voelen;
- misselijkheid;
- duizeligheid.
Deze klachten verdwijnen wanneer je de ruimte verlaat.
Bij een blijvende blootstelling aan CO merk je ook volgende symptomen op:
- Je bent snel kortademig bij inspanningen.
- Je voelt je zwak.
- Je bent verward.
- Je bent aanhoudend vermoeid en ervaart daar psychische gevolgen van.
Een ernstige CO-vergiftiging herken je aan:
- rode verkleuring van de lippen en het gezicht (vooral de wangen), maar dat is zelden waarneembaar;
- stuipen;
- bewustzijnsverlies tot coma;
- hartritmestoornissen, vooral een onregelmatige en snelle hartslag;
- afsterven van hartspierweefsel (hartinfarct met pijn op de borst);
- opstapeling van vocht op de longen (longoedeem), waardoor je in ademnood raakt;
- soms roze-achtig opgehoest schuim.
Ademt een persoon niet meer? Dat kan een eerste teken zijn van een snel optredende en ernstige CO-vergiftiging, als gevolg van zeer hoge CO-concentraties.
Door een CO-vergiftiging kan je omkeerbare, maar soms ook permanente hersenschade oplopen.
Hoe stelt je arts de diagnose?
Klachten en omstandigheden
De arts stelt een CO-vergiftiging vast op basis van de klachten en de omstandigheden waarin die zijn ontstaan. Het kan gaan om bijvoorbeeld:
- onverklaarde hoofdpijn;
- vermoeidheid;
- een verstoord bewustzijn;
- misselijkheid en braken.
Kan de arts die klachten in verband brengen met de verbranding van gas, hout of kolen in een slecht verluchte ruimte? Dan zal hij aan een CO-vergiftiging denken.
De ernst van de CO-vergiftiging hangt af van:
- de duur van de blootstelling aan CO;
- de hoeveelheid CO in de ruimte.
Een langdurige blootstelling aan lagere CO-concentraties (chronische CO-vergiftiging) is moeilijker vast te stellen. Ook in dat geval moet de arts, bij aanhoudende niet-specifieke klachten gelinkt aan een specifieke ruimte, aan een CO-vergiftiging denken.
CO-bepaling en bloedonderzoek
Zo bepaalt de arts een mogelijke CO-vergiftiging:
- Hij meet het CO-gehalte:
- in de omgeving;
- in de lucht die je uitademt.
- Hij bepaalt het gehalte van carboxyhemoglobine (CO gebonden aan hemoglobine) via een bloedafname.
- Bij rokers is dat gehalte vaak al verhoogd tot 10-15% in vergelijking met de normale bovendrempel van 3%.
- Hij meet het zuurstofgehalte in je bloed via een speciaal toestelletje dat hij op je vinger plaatst.
- Hij bepaalt de zuurtegraad van je bloed.
Wat kan je zelf doen?
Eerste hulp
Tref je een bewusteloze persoon aan?
- Denk dan aan een mogelijke CO-vergiftiging.
- Zorg voor je eigen veiligheid. Ga nooit zomaar een ruimte binnen waar een bewusteloos slachtoffer ligt.
- Verwittig onmiddellijk de hulpdiensten via het nummer 112:
- Zeg dat je vermoedt dat het om een CO-vergiftiging gaat.
- Laat weten of het slachtoffer al dan niet bij bewustzijn is.
- Probeer zo mogelijk, en zonder jezelf in gevaar te brengen:
- de kamer te verluchten door vensters en deuren te openen;
- de toestellen die CO kunnen produceren uit te schakelen;
- de persoon uit de ruimte te evacueren.
- Ademt de persoon nog?
- Leg hem dan in veilige zijlighouding.
- Zo kan hij niet stikken in eventueel braaksel.
- Ademt de persoon niet meer?
- Probeer hem dan zo snel mogelijk te reanimeren.
Informatie
Heb je vragen omtrent de gevaren van CO of vermoed je een probleem?
- Bel gratis het nummer 1700.
- Je kan ook contact opnemen met het Antigifcentrum op het gratis nummer 070 245 245.
CO-melder
Er bestaan ook CO-melders voor huishoudelijk gebruik. Die geven een alarmsignaal wanneer de CO-concentratie voor een bepaalde tijd verhoogd is.
Wat kan je arts doen?
Milde CO-vergiftiging
Bij een milde CO-vergiftiging volstaan enkele uren frisse buitenlucht.
Ernstige CO-vergiftiging
Bij een ernstige CO-vergiftiging krijg je hyperbare zuurstof toegediend:
- Deze behandeling duurt minstens 4 à 6 uur.
- De zuurstoftherapie gebeurt in een gesloten ruimte of drukkamer (een zuurstoftank).
- Via een mond-neusmasker adem je 100% zuivere zuurstof in onder verhoogde druk.
- De concentratie zuurstof in je lichaam vergroot zo 10 tot 15 maal.
- Die extra zuurstoftoevoer doet de carboxyhemoglobine (CO gebonden aan hemoglobine) verdwijnen.
- Daardoor bindt zuurstof weer sneller aan de hemoglobine.
- Als gevolg verdwijnen de onmiddellijke effecten van de CO-vergiftiging vrij snel.
De arts start hyperbare zuurstoftherapie op wanneer:
- je bewusteloos bent (geweest);
- je behalve hoofdpijn nog andere neurologische symptomen vertoont;
- je hart of je bloedcirculatie problemen vertoont;
- de concentratie van carboxyhemoglobine (CO gebonden aan hemoglobine) in je bloed:
- gevaarlijk hoog is (meer dan 40%);
- hoog is en je zwanger bent.
Gevolgen op lange termijn
Een CO-vergiftiging kan ook gevolgen op lange termijn hebben, bijvoorbeeld op je hart en je hersenen. Het is nog onduidelijk of hyperbare zuurstoftherapie (zie boven) daar een positief effect op heeft.
Meer weten?
- http://www.antigifcentrum.be/koolstofmonoxide
- https://www.brandwonden.be/nl/preventie/thuis/co-vergiftiging