Wat is het?
Glutenintolerantie of coeliakie is een chronische darmaandoening. Je bent dan overgevoelig voor gluten. Gluten zitten in granen, zoals tarwe, rogge, gerst, haver, mout of spelt. De oorzaak van glutenintolerantie is niet bekend.
Glutenintolerantie is een auto-immuunaandoening:
- Je lichaam maakt afweerstoffen (antilichamen) aan tegen een eiwit dat in gluten voorkomt. Glutenintolerantie is dus geen allergie.
- De afweerstoffen beschadigen het slijmvlies van je dunne darm.
- De normale darmvlokken verdwijnen en je darm wordt glad (zie afbeelding).
- Je lichaam neemt na vertering onvoldoende voedingsstoffen op.
- Zo kunnen er tekorten ontstaan, van ijzer, calcium en vitaminen.
Glutenintolerantie kan gepaard gaan met een huidaandoening waarbij je blaren krijgt (coeliakie van de huid).
Hoe vaak en bij wie komt het voor?
De cijfers lopen nogal uiteen: van 1 op 200 tot 2 op 100 personen. Dat komt omdat veel mensen geen klachten hebben. Tellen we alleen de mensen met klachten mee, dan ligt het cijfer lager. Als we iedereen zouden testen, zouden we meer gevallen van glutenintolerantie vinden.
De aandoening kan op elke leeftijd voorkomen. Meestal wordt glutenintolerantie al vastgesteld in de kindertijd. Bij volwassenen duiken de klachten doorgaans op tussen 30 en 50 jaar.
Risicofactoren
- Je hebt meer kans om glutenintolerantie te krijgen als een van je ouders, broers of zussen de aandoening heeft.
- Het komt ook vaker voor bij personen met diabetes type 1 of een verstoorde schildklierwerking.
Hoe kan je het herkennen?
Symptomen
Vaak heb je geen of slechts milde maagdarmklachten. De meest typische klachten zijn:
- chronische diarree of lossere stoelgang;
- winderigheid;
- gewichtsverlies;
- tragere groei bij kinderen.
Je kan ook last hebben van:
- buikpijn;
- verstopping;
- opgezette buik;
- stinkende, vettige stoelgang;
- neurologische problemen:
- moeilijkheden met de coördinatie van je bewegingen (ataxie);
- geheugenverlies;
- aantasting van de zenuwen in je lichaam (polyneuropathie).
- aften in je mond;
- gewrichtsproblemen.
Aangetaste darmwand
Als je darmwand ernstig beschadigd is, neemt je lichaam voedingsstoffen niet goed meer op. Dat kan leiden tot:
- bloedarmoede, door een tekort aan ijzer, foliumzuur en soms vitamine B12;
- vermoeidheid;
- botontkalking (osteoporose), door een tekort aan calcium;
- aantasting van je tandglazuur.
Huidcoeliakie
Is er ook sprake van coeliakie van de huid, dan heb je jeukende blaasjes ter hoogte van je ellebogen, knieën en billen.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Soms ontdekt de arts glutenintolerantie toevallig naar aanleiding van een maagdarmonderzoek (gastroscopie) voor andere redenen.
Bevraging en onderzoek
Doorgaans kan je arts op basis van je klachten vermoeden dat je aan glutenintolerantie lijdt. Om zeker te zijn, laat hij je:
- bloed onderzoeken om specifieke antilichamen op te sporen;
- een maagdarmonderzoek (gastroscopie) ondergaan met een biopsie.
Deze twee onderzoeken moeten gebeuren voor je start met een glutenvrij dieet.
Huidcoeliakie
Om de diagnose van coeliakie van de huid te stellen, neemt je arts een stukje van de normale huid weg (biopsie) voor onderzoek.
Wat kan je zelf doen?
De behandeling bestaat uit een glutenvrij dieet. Maar voordat je hiermee start, moet de diagnose duidelijk zijn. Want eens je glutenvrij begint te eten, verdwijnen de antilichamen in je bloed en herstelt je darmwand zich. Daardoor is het moeilijker om de diagnose van glutenintolerantie te stellen.
Voedingsmiddelen met gluten
Gluten vind je in:
- voedingsmiddelen met tarwe, rogge, gerst, haver, mout of spelt, zoals:
- brood;
- pizza;
- pasta;
- koekjes;
- cake;
- taart;
- paneermeel;
- crackers.
- producten waarin je het niet echt verwacht, zoals in:
- soepen (bindmiddel, vermicelli);
- sauzen;
- sommige snoepjes;
- ijssoorten;
- bepaalde biersoorten.
Een voedingsmiddel wordt als glutenvrij beschouwd als het minder dan 20 mg gluten per kilogram bevat. Vanaf 20 tot 100 mg per kilo staat op de verpakking 'zeer laag glutengehalte' vermeld.
Glutenvrij dieet
Glutenvrij eten is niet zo eenvoudig. We geven je enkele adviezen:
- Een diëtist(e) kan je een lijst bezorgen met toegelaten producten en merken.
- Je vindt een ruim aanbod aan glutenvrije producten in de supermarkt.
- Je kan zelf brood en patisserie bakken met toegelaten bloemsoorten.
- Op restaurant meld je het best vooraf dat je glutenvrij moet eten.
Een glutenvrij dieet doet je klachten snel verdwijnen. Maar eens je ermee stopt, dan komen de ongemakken meteen terug. Probeer het glutenvrij dieet dus vol te houden. Als je niet aan glutenintolerantie lijdt, is het overigens niet zinvol om glutenvrij te eten.
Coeliakie van de huid (blaasjes) geneest traag: het kan tot 1 tot 2 jaar duren.
Vergoeding
Een specialist (maagdarmarts, huidarts, kinderarts) kan een attest opmaken dat je aan je ziekenfonds bezorgt. Na goedkeuring van de adviserend geneesheer krijg je een vergoeding van 38 euro per maand voor de aankoop van glutenvrije voeding.
Wat kan je arts doen?
Doorverwijzing naar een diëtist
Er is geen geneesmiddel dat de oorzaak van glutenintolerantie wegneemt. De enige behandeling is een glutenvrij dieet. Dat moet je levenslang volgen. Je arts kan je daarvoor doorverwijzen naar een diëtist(e).
Opvolging
- Via een bloedonderzoek gaat je arts na of:
- Na ongeveer één jaar glutenvrij dieet vraagt je arts een nieuw maagdarmonderzoek met biopsie aan. Dat dient om te controleren of je dunne darm zich heeft hersteld.
- Je arts kijkt na of je ook andere aandoeningen hebt, zoals:
- Als je dunne darm hersteld is en je toch aanhoudende klachten hebt, controleert je arts of je geen andere chronische darmaandoening hebt, bijvoorbeeld het prikkelbaredarmsyndroom.
Huidcoeliakie
Bij ernstige vormen van huidcoeliakie kan dapson soelaas bieden. Dapson is een ontstekingswerend geneesmiddel. Je kan het hier niet zomaar kopen. De apotheker kan het wel bereiden na toestemming van de adviserend geneesheer van het ziekenfonds.
Meer weten?
- https://www.mlds.nl/chronische-ziekten/coeliakie/
- https://www.thuisarts.nl/coeliakie/ik-heb-coeliakie
- https://coeliakie.be/vcv/wat-is-coeliakie (website van de Vlaamse Coeliakie-Vereniging)