Prikkelbaredarmsyndroom (PDS)

Aangepast op 01/12/2020 | Nagekeken op 01/12/2020

Wat is het?

Het prikkelbaredarmsyndroom (PDS), ook wel spastisch colon genoemd, is een functionele darmaandoening. Functioneel wil zeggen dat de functie van je dikke darm verstoord is.

Een syndroom is een groep klachten die vaak samen voorkomen. Bij een prikkelbare darm is dat:

buikpijn,
een ongemakkelijk of opgeblazen gevoel in je buik;
winderigheid;
veranderingen in je stoelgangpatroon:
- diarree;
- constipatie;
- afwisselend diarree en constipatie.

Oorzaak

De oorzaak van een prikkelbare darm is niet goed bekend. Waarschijnlijk spelen er verschillende factoren mee:

verstoorde darmbewegingen;
overgevoeligheid van de darmen;
extra alertheid van de hersenen en de zenuwen in de darmwand;
ontstekingen, zoals bijv. buikgriep;
overgevoeligheid voor bepaalde voedingssuikers (koolhydraten): de zogenaamde FODMAP’s (fermenteerbare oligo-, di-, monosacchariden en polyolen);
stress, drukte, spanningen.

Hoe vaak komt het voor?

Uit onderzoek blijkt dat elk jaar ongeveer 9 op 1.000 vrouwen en 4 à 5 op 1.000 mannen hun huisarts opzoeken met klachten van een prikkelbare darm. Het komt echter veel frequenter voor, want niet iedereen zoekt hulp. Waarschijnlijk heeft ongeveer de helft van de westerse bevolking weleens last van functionele darmklachten.

Hoe kan je het herkennen?

Typische symptomen

Volgende symptomen zijn typisch voor prikkelbaredarmsyndroom (PDS):

buikpijn op wisselende plaatsen;
een ongemakkelijk gevoel in je buik;
klachten die verbeteren na ontlasting;
wisselende stoelgangfrequentie;
stoelgang die nu eens slap is (diarree-achtig) en dan weer hard;
opgeblazen gevoel (vooral overdag na de maaltijden);
slijm in je stoelgang;
vaak het gevoel hebben dat je stoelgang moet maken;
het gevoel hebben dat je niet volledig ontlast bent.

Types prikkelbaredarmsyndroom

Bij PDS onderscheiden we drie types:

een variant met voornamelijk constipatie (harde stoelgang);
een variant met voornamelijk diarree;
een gemengd type.

Andere symptomen

Mensen met PDS hebben vaak gelijktijdig klachten van het bovenste maagdarmkanaal, zoals:

brandend maagzuur;
een vol gevoel in de maagstreek.

Daarnaast kan je last hebben van:

vermoeidheid;
rugpijn;
hoofdpijn;
spierpijnen;
verhoogde plasdrang;
het gevoel dat je blaas niet volledig leeg is.

Vaak gaan de klachten op en af.

Niet typische symptomen

Niet typisch voor PDS en een reden om je arts te raadplegen zijn:

buikpijn die ontstaat na de leeftijd van 50 jaar;
gewichtsverlies;
nachtelijke klachten;
koorts;
bloed in je stoelgang of zwarte stoelgang;
langdurige diarree.

Heb je vaak last van buikpijn, ga dan het best naar je arts. Buikpijn kan immers vele oorzaken hebben. Het is vaak een goed idee om die eerst uit te sluiten.

Hoe stelt je arts de aandoening vast?

Bevraging en onderzoek

Je arts bevraagt en onderzoekt je uitgebreid:

Bij PDS met voornamelijk constipatie en typische klachten kan dat al volstaan.
Als diarree op de voorgrond staat, kan een bloedonderzoek nuttig zijn om glutenintolerantie (coeliakie) uit te sluiten. Met lactose-intolerantie (intolerantie voor melkproducten) moet de arts ook rekening houden.

Coloscopie

Bij sommige personen is een coloscopie nuttig. Dat is een onderzoek waarbij een arts met een cameraatje langs je anus je dikke darm onderzoekt. Het doel is om ontstekingen in je darmen of kankers uit te sluiten.

Wat kan je zelf doen?

Veel mensen met PDS zijn bang dat ze aan een ernstige aandoening lijden. Praat erover met je arts, zodat hij je vragen kan beantwoorden en je angst wat kan wegnemen.

Voeding

Voeding verergert de klachten bij meer dan de helft van personen met PDS. Welke voedingsmiddelen klachten veroorzaken, varieert sterk van persoon tot persoon.

Bepaalde diëten kunnen zinvol zijn:

Wil je een aangepast dieet volgen, bespreek dat dan steeds met je arts of diëtist.
Het effect van een dieetverandering is niet meteen merkbaar.
Het aangepaste dieet moet passen in een algemene gezonde levensstijl. Zorg er dus voor dat je niet alle fruit en groenten van je menu schrapt.

Beweging

Uit studies blijkt dat voldoende bewegen de klachten van PDS kan verminderen. Probeer wat voor jou goed werkt, bijvoorbeeld wandelen, yoga of andere niet al te inspannende vormen van beweging.

Stress

Meestal heb je meer last van PDS in stressvolle periodes. Je lichaam probeert je daarmee iets duidelijk te maken:

Bedenk waar je stress vandaan komt.
Zoek een goede balans tussen spanning en ontspanning.
Eventueel kunnen relaxatieoefeningen en hypnotherapie helpen.

Ook al heb je last van PDS, probeer je sociale activiteiten niet te beperken. Vermijdingsgedrag leidt op lange termijn tot meer problemen.

Wat kan je arts doen?

Je arts geeft je advies en stelt je gerust.

Hij (of een diëtist) kan je helpen om een dieet uit te zoeken dat geschikt is voor jou. Er zijn namelijk bepaalde koolhydraten, de zogenaamde FODMAP-koolhydraten (fermenteerbare oligosacchariden, disacchariden, monosacchariden en polyolen), die in je dikke darm gisten. Zo kunnen ze buikpijn en een opgeblazen gevoel veroorzaken.

Dieet

Als je last hebt van een opgeblazen gevoel of pijn, is het raadzaam om gedurende vier tot zes weken een proefdieet (bijv. FODMAP-arm dieet) te volgen. Daarbij vermijd je de bovenvermelde FODMAP-koolhydraten, die voorkomen in:

granen:
- rogge, tarwe en haver;
bepaalde fruit en groenten:
- appel, peer, pruim, abrikoos, kers, watermeloen, kool, ui, asperges, artisjok;
champignons;
peulvruchten:
- bijv. kikkererwten, linzen, sojabonen, witte bonen;
bepaalde zoetstoffen:
- xylitol, sorbitol, mannitol, maltitol;
probiotica;
yoghurt die de spijsvertering bevordert;
met vezels verrijkte gezondheidsdranken;
honing.

Medicatie

Je arts kan ook medicatie voorschrijven die je klachten mogelijk verminderen. Helaas zijn er geen geneesmiddelen die prikkelbaredarmsyndroom definitief genezen. De bestaande medicatie heeft een wisselend effect en werkt niet bij iedereen even goed.

De meest gebruikte producten zijn:

pepermuntolie;
psylliumvezels:
- zowel bij diarree als constipatie.
spasmolytica:
- producten die de krampen kunnen verlichten;
- bijv. buscopan of mebeverine.
middelen tegen diarree (loperamide):
- het best enkel op reis of wanneer je ergens bent waar geen toilet in de buurt is;
- het best voor een korte periode.
middelen tegen constipatie:
- bijv. macrogol.
linaclotide:
- bij constipatie;
- geen eerste keuze;
- enkel bij langdurige klachten (> 1 jaar).
antidepressiva:
- bij langdurige klachten met een grote weerslag op je levenskwaliteit.
probiotica:
- onvoldoende wetenschappelijk bewijs of en bij wie ze werken.

Cognitieve gedragstherapie

Cognitieve gedragstherapie is een vorm van psychotherapie waarbij je leert om op een andere manier naar je klachten te kijken. Je gedrag, gevoel en manier van denken kunnen daardoor veranderen. Die veranderingen kunnen helpen om je klachten te verminderen.