Wat is depressie?
Een depressie is een psychische aandoening waarbij je een of beide kernsymptomen hebt:
- je voelt je somber;
- je hebt geen interesse of plezier meer in alles wat je normaal graag doet.
Naast de kernsymptomen kunnen er nog andere klachten zijn, zoals:
- ongewilde gewichtstoename of onbedoeld gewichtsverlies;
- minder zin in seks;
- bijna dagelijkse slapeloosheid of slaperigheid;
- uitgesproken rusteloosheid of geremdheid;
- dagelijkse vermoeidheid of verlies van energie;
- gevoelens van waardeloosheid of schuldgevoel;
- dagelijks verminderd concentratievermogen of besluiteloosheid;
- terugkerende doodsgedachten.
De symptomen:
- merk je (bijna) dagelijks;
- zijn er het grootste deel van de dag;
- duren minstens 2 weken.
De klachten verstoren je dagelijks leven ernstig en zorgen ervoor dat je minder goed functioneert.
Vormen van depressie
Depressie wordt volgens de ernst opgedeeld in een lichte, matige en ernstige vorm.
Er zijn ook bijzondere vormen van depressie, waar we hier niet verder op ingaan:
- postnatale depressie: als je je depressief voelt na je bevalling;
- chronische depressie: een vorm van lichte tot matige, maar chronische depressie waarbij je klachten minstens twee jaar blijven duren;
- manische depressie of bipolaire stoornis: een stemmingsstoornis met als kenmerk afwisselende periodes van ernstige depressie en (hypo)manie;
- Sommige mensen voelen zich na een depressie opeens heel druk en vrolijk. Ze hebben veel energie, slapen weinig en denken dat ze alles aankunnen. Dat noemen we een manie.
- Herken je dit bij jezelf? Of merken anderen dit bij jou? Neem dan contact op met je arts.
- winterdepressie: als je minstens twee jaar na elkaar in de herfst of winter depressief wordt, maar je in de lente weer beter voelt;
- Je krijgt dan lichttherapie en soms ook medicatie.
- depressie door een lichamelijke aandoening, medicatie of middelen: soms wordt depressie uitgelokt door een lichamelijke aandoening, zoals dementie, parkinson of een traag werkende schildklier. Het kan ook komen door bepaalde medicatie, zoals cortisone, of door alcohol of drugs.
- Je arts zal hier bedacht op zijn en dit onderzoeken.
- De behandeling is dan ook hier op gericht.
Wat kan je arts of zorgverlener doen?
Er zijn verschillende vormen van hulp mogelijk:
- Je kan terecht bij verschillende zorgverleners, zoals je huisarts, een psycholoog/therapeut of een psychiater.
- Je kan ook terecht bij een gespecialiseerde organisatie, zoals:
- een mobiel crisisteam, dat zorg biedt aan huis;
- een centrum voor geestelijke gezondheidszorg;
- een psychiatrische afdeling van een ziekenhuis.
- Je kan ook een beroep doen op anonieme hulp, zoals online hulp of hulplijnen. Bij ‘Meer weten?’ vind je een overzicht van waar je allemaal terechtkan.
- een mobiel crisisteam, dat zorg biedt aan huis;
Je zorgverlener bespreekt samen met jou welke hulp voor jou geschikt is.
- Soms verwijst je zorgverlener je door naar een andere, meer gespecialiseerde zorgverlener.
- Je kan ook meerdere zorgverleners hebben die je samen begeleiden, bijvoorbeeld je huisarts, psycholoog, psychiater, psychiatrisch verpleegkundige …
- Ook je familie kan bij de behandeling worden betrokken.
Je zorgverlener volgt je regelmatig op, afhankelijk van de ernst van je depressie.
De behandeling van depressie steunt op 2 pijlers:
- psychologische ondersteuning;
- medicatie.
De keuze voor een van de twee pijlers of voor beide pijlers samen hangt af van:
- de ernst van de depressie;
- je eigen wensen.
Psychologische ondersteuning
Bij lichte en matige depressie is psychologische ondersteuning soms al genoeg.
Er bestaan verschillende vormen psychotherapie die je kunnen helpen, zoals cognitieve gedragstherapie. Je zorgverlener helpt je kiezen welke therapie het beste bij jou past. Soms worden verschillende therapieën gecombineerd.
Psychotherapie helpt je beter om te gaan met je klachten en problemen. Zo kan je stap voor stap herstellen van je depressie. Soms ga je alleen naar therapie, soms in een groep. Samen met je therapeut kies je welke vorm van therapie voor jou het beste past. Ook je familie of vrienden kunnen bij de behandeling betrokken worden. Dat gebeurt steeds in samenspraak met jou.
Naast gesprekstherapie, is ook je levensstijl belangrijk. Want die speelt een grote rol in je herstel. Het doel is om opnieuw een zinvolle daginvulling te vinden. Door activiteiten te doen:
- krijg je weer positieve ervaringen;
- bouw je meer zelfvertrouwen op;
- ga je je stilaan beter voelen.
Zo krijg je weer interesse in de gewone dingen van elke dag, en leer je daar opnieuw van genieten.
Daarom krijg je tips om goed voor jezelf te zorgen, zoals:
- Regelmaat
Probeer regelmaat in je leven te houden door op vaste (normale) tijdstippen op te staan, te eten en naar bed te gaan.
- Gezond eten
Probeer gezond te eten volgens de richtlijnen van de voedingsdriehoek.
- Geen alcohol of drugs
Drink geen alcohol en gebruik geen drugs. Het verdooft de negatieve gevoelens voor een korte tijd. Maar op lange termijn staat het een goed herstel in de weg.
- Sociaal contact
Probeer om contact te blijven houden met vrienden of familie. Blijf niet alleen thuiszitten.
- Bewegen en sporten
Regelmatig bewegen verkleint je kans op een depressie. Als je aan een depressie lijdt, kan het je depressie ook verlichten. Ook al heb je er misschien geen zin in, er is bewijs dat beweging je stemming kan verbeteren.
Zorg voor regelmatige lichaamsbeweging, zoals fietsen, wandelen, lopen of andere sporten. Kies vooral een sport die je leuk vindt. Meer info kan je lezen bij ‘Meer weten?’.
- Werken of bezig blijven
Probeer als het kan (deeltijds) te blijven werken of studeren, bijvoorbeeld twee halve dagen per week. Bespreek dit eventueel met je huisarts of arbeidsarts.
Medicatie
Wanneer wordt medicatie opgestart?
Doorgaans is bij lichte tot matige depressie geen medicatie nodig. In sommige gevallen wordt toch gekozen voor een behandeling met medicatie.
Hoe ernstiger de depressie is, hoe meer nut medicatie heeft. Bij ernstige depressie wordt bijna altijd een antidepressivum voorgeschreven.
Bij een ernstige depressie worden psychotherapie en antidepressiva het best gecombineerd. Het effect van de twee samen is beter dan alleen psychotherapie of alleen antidepressiva.
Hoelang word je met medicatie behandeld?
Het doel van medicatie is om de symptomen van depressie te doen verdwijnen.
Je kan je na 1 tot 2 weken al wat beter voelen, maar het kan 6 tot 8 weken duren voor je het effect van antidepressiva echt merkt. Merk je toch geen verbetering op? Dan wordt de dosis meestal verhoogd, of schakel je over op een ander soort antidepressivum.
De dosis wordt per persoon bepaald. Een te kleine dosis heeft geen effect. Maar een te grote dosis heeft meer bijwerkingen, zonder dat het een beter effect geeft. Zodra de depressie onder controle is, neem je de medicatie aan dezelfde dosis zeker nog 6 tot 12 maanden verder.
Je arts bespreekt daarna met jou of jullie de behandeling voortzetten of niet. Als je stopt met de medicatie, gebeurt dat altijd stap voor stap volgens een afbouwschema. Pas nooit zelf je dosis aan of stop nooit zonder overleg met je arts. Want dan kan je last krijgen van ontwenningsverschijnselen.
Maakte je al eerder een depressie door en reageerde je toen goed op de medicatie? Dan kan een onderhoudsbehandeling nodig zijn. Dat is zeker het geval na meerdere depressies. Een onderhoudsbehandeling kan voor meerdere jaren zijn, en soms voor de rest van je leven.
Welke medicatie kan je nemen?
Vraag steeds raad aan je arts of apotheker voor je een geneesmiddel tegen depressie inneemt. Soms mag het niet gecombineerd worden met medicatie die je al gebruikt. Ben je zwanger? Start dan zeker nooit op eigen initiatief met medicatie.
Antidepressiva
Er zijn verschillende antidepressiva. Samen met je arts bekijk je welke medicatie het best bij je past.
De keuze hangt af van verschillende dingen, zoals:
- mogelijke bijwerkingen;
- of het medicijn samen kan met andere medicijnen die je neemt;
- of je ook andere psychische klachten hebt;
- of een bepaald middel bij jou vroeger al goed gewerkt heeft.
Er is geen enkel antidepressivum dat bewezen beter of veiliger is dan de rest. Uit onderzoek blijkt dat de meeste ongeveer even goed werken.
SSRI's (selectieve serotonine-heropname-remmers) zijn meestal de eerste keuze, omdat ze relatief weinig bijwerkingen hebben en relatief onschadelijk zijn.
De meest voorkomende bijwerkingen van SSRI’s zijn:
- misselijkheid,
- verlies van eetlust,
- diarree,
- slaapstoornissen,
- rusteloosheid,
- seksuele stoornissen,
- zelfmoordgedachten.
- Antidepressiva helpen meestal om minder aan zelfmoord te denken. Maar in de eerste weken van de behandeling kunnen mensen jonger dan 25 jaar soms meer last krijgen van zulke gedachten. De arts zal daar speciale aandacht aan besteden. Dit risico kan ook voorkomen bij andere antidepressiva.
- Zoek onmiddellijk hulp als je plannen hebt om een einde aan je leven te maken:
- noodnummer 112,
- zelfmoordlijn 1813 (telefoon of chat),
- huisarts (van wacht) 1733.
De bijwerkingen van antidepressiva verminderen en verdwijnen doorgaans binnen enkele weken.
Heb je naast de depressie ook last van psychotische klachten, zoals wanen of hallucinaties? Dan werken antidepressiva alleen meestal niet goed genoeg. Meestal wordt er dan een antipsychoticum toegevoegd.
Als je last hebt van een depressie, is het mogelijk dat je veel angst of onrust voelt. Is dat voor jou het geval? Dan kan je soms tijdelijk een kalmeer- of slaapmiddel krijgen. Meestal neem je dat niet langer dan 1 tot 2 weken, omdat je eraan gewend kan raken. Soms wordt ook tijdelijk een antipsychoticum gebruikt.
Natuurlijke geneesmiddelen
Sint-janskruid kan misschien helpen bij een depressie. Maar je moet er goed mee opletten. Omdat het een voedingssupplement is, verschilt de kwaliteit per product en is de juiste dosis niet duidelijk.
Sint-janskruid kan ook gevaarlijke wisselwerkingen geven met andere medicatie die je gebruikt, zoals een anticonceptiepil of antistollingsmiddelen. Het kan ook de werking van die andere medicatie verminderen. Daarom wordt het gebruik eigenlijk afgeraden, zeker zonder overleg met je arts.
Electroconvulsietherapie (ECT)
Bij zeer ernstige depressies wordt soms elektroconvulsietherapie, ofwel elektroshocks, gegeven.
- Bij ECT worden korte, zwakke stroomstootjes naar de hersenen gestuurd. Dat gebeurt terwijl je onder narcose bent (je slaapt). Het gebeurt dus op een veilige en pijnloze manier.
- Een behandeling bestaat meestal uit 12 sessies, 2 tot 3 keer per week.
- ECT helpt sommige mensen met ernstige depressie die niet beter worden van andere behandelingen.
- Maar het werkt tijdelijk. Om te voorkomen dat de depressie terugkomt, krijgt iemand daarna meestal antidepressiva, en/of herhalingssessies met ECT.
- De belangrijkste bijwerking is tijdelijk geheugenverlies. Als je deze behandeling overweegt, zal je arts je goed uitleggen wat je kan verwachten en wat de risico’s zijn.
Opname
Bij een ernstige depressie kan je het gevoel hebben de controle kwijt te raken. Het voelt of de depressie de overhand neemt. Soms kan dan een opname in het ziekenhuis nodig zijn. Bijvoorbeeld als:
- er een gevaar is voor jezelf of anderen;
- je meer zorg nodig hebt.
In zeer ernstige gevallen kunnen een gedwongen opname en behandeling nodig zijn.
Opvolging
Een goede en nauwgezette opvolging door je zorgverleners is heel belangrijk. Behandelingen helpen veel mensen om te herstellen van een depressie, waardoor ze weer kunnen genieten van het leven.
Toch ontwikkelt ongeveer de helft van de mensen die een ernstige depressie hadden later nog eens een depressie. Dat klinkt misschien eng, maar het is juist goed om dit te weten. Zo kan je snel hulp zoeken als je merkt dat je je weer somber voelt.
Meer weten?
- Te Gek:
- Gezond Leven: info over bewegen bij depressie
- Thuisarts: info over depressie
- Luister naar onze podcast over antidepressiva.
- Gebruik je medicijnen? Zoek eenvoudig betrouwbare informatie op FarmaInfo.
Online hulp
- Depressiehulp: online hulp bij je depressie, kosteloos en anoniem
- Zelfmoord 1813: hier kan je terecht voor info en een gesprek. Elk gesprek is gratis en anoniem.
Patiëntenverenigingen en zelfhulpgroepen
- UilenSpiegel: een vereniging voor mensen met een psychische kwetsbaarheid
- Similes: een vereniging voor mensen naast mensen met psychische problemen
- Ups & downs: een vereniging voor chronisch depressieve en manisch-depressieve personen en hun omgeving