Wat is ongewild urineverlies?
We spreken van ongewild urineverlies of urine-incontinentie als je je plas niet goed kan ophouden.
Oorzaken
Ongewild urineverlies kan het gevolg zijn van:
- normale veranderingen bij het ouder worden, zoals:
- verzwakte bekkenbodemspieren;
- uitgedroogde slijmvliezen (vagina en plasbuis);
- hormonale veranderingen na de menopauze;
- een vergrote prostaat.
- overgewicht;
- sommige aandoeningen:
- constipatie;
- chronische hoest;
- urineweginfectie (blaasontsteking);
- blaasstenen;
- stoornis in de zenuwen van de blaas, bijvoorbeeld bij:
- depressie;
- diabetes.
- bepaalde medicatie, zoals:
- vochtafdrijvers;
- kalmeermiddelen;
- antidepressiva;
- pijnstillers.
Ongewild urineverlies heeft vaak een grote impact op je levenskwaliteit. Het is goed te behandelen, maar je moet erover durven praten.
Soorten urineverlies
Er bestaan verschillende vormen van ongewild urineverlies.
Aandrangincontinentie
- Je voelt een plotse en onhoudbare aandrang om te plassen.
- Je raakt soms niet op tijd op het toilet.
Dit soort incontinentie wordt ook ‘urge-incontinentie’ of ‘blaasinstabiliteit met incontinentie’ genoemd.
Inspanningsincontinentie
Je verliest urine:
- tijdens lichamelijke activiteiten;
- bij een plotse verhoogde druk in je buik, zoals:
- schokken;
- hoesten;
- niezen;
- lachen;
- persen.
Dit soort incontinentie wordt ook stressincontinentie genoemd.
Gemengde incontinentie
Je verliest urine tijdens activiteiten, maar ook bij een plotse en onhoudbare aandrang om te plassen.
Overloopincontinentie
- Je kan je blaas niet goed meer leeg plassen, bijvoorbeeld door een verzakking van je blaas of baarmoeder (prolaps).
- Door de grote druk loopt je blaas letterlijk over en plas je.
Hoe vaak komt ongewild urineverlies voor?
Bij vrouwen
- 1 op de 4 vrouwen heeft ooit last van ongewild urineverlies. Bij 70-plussers zelfs 6 op de 10 vrouwen.
- De meest voorkomende vorm is gemengde incontinentie. Het komt vooral voor bij 70-plussers.
- Aandrangincontinentie komt vooral voor bij oudere vrouwen na de menopauze, maar soms ook bij jonge vrouwen.
Bij mannen
- Ongeveer 1 op de 4 mannen ouder dan 70 heeft last van ongewild urineverlies.
- Het gaat meestal om aandrangincontinentie.
- Inspanningsincontinentie komt minder vaak voor, behalve bijvoorbeeld na een ingreep aan de prostaat.
Hoe kan je ongewild urineverlies herkennen?
Aandrangincontinentie
- Bij aandrangincontinentie voel je een plots opkomende drang om te plassen.
- Je kan dat gevoel niet bedwingen en moet onmiddellijk naar het toilet.
- Je hebt vaak een ‘overactieve blaas’:
- Je moet vaak plassen.
- Je plast vaak kleine hoeveelheden (pollakisurie).
- Je moet ’s nachts meerdere keren opstaan om te plassen (nycturie).
Inspanningsincontinentie
Bij inspanningsincontinentie verlies je urine:
- tijdens een lichamelijke activiteit of inspanning, zoals lopen of sporten;
- bij een activiteit die de druk in je onderbuik verhoogt, zoals een zwaar gewicht optillen;
- bij plotse schokken, bijvoorbeeld als je met de auto over een putje rijdt;
- bij hoesten of niezen.
Overloopincontinentie
Bij overloopincontinentie:
- verlies je af en toe urine, zonder reden;
- kan je wat plasdrang of pijn in je onderbuik voelen omdat je blaas gespannen staat.
Hoe stelt je arts ongewild urineverlies vast?
Je arts stelt je vragen om te achterhalen welke vorm van urineverlies je hebt:
- Wanneer verlies je precies ongewild urine?
- Hoelang heb je er al last van?
- Welke impact heeft het op je dagelijks leven?
Je arts stelt ook vragen over:
- risicofactoren;
- veranderingen in je gewicht;
- rookgedrag;
- aandoeningen;
- operaties in het verleden.
Je arts bekijkt of je medicatie neemt die je urineverlies kan verklaren.
Tot slot stelt je arts vaak voor om enkele dagen tot twee weken een plasdagboek bij te houden. Daarin noteer je bijvoorbeeld hoe vaak en hoeveel je plast.
Onderzoek
Je arts onderzoekt je urine om te zien of je een infectie hebt van de urinewegen.
Verder onderzoekt je arts je buik en rug, om te kijken of er sprake is van zwelling of pijnlijke zones.
Je arts onderzoekt ook andere zones, zoals de plasbuis, vagina en baarmoeder. Je arts zoekt bijvoorbeeld naar abnormale zwellingen of een verzakking van je baarmoeder of blaas. Voor dat onderzoek gebruikt je arts misschien een speculum of ‘eendenbek’. Dat is een metalen instrument dat in de vagina wordt gebracht. Dat kan ongemakkelijk voelen.
Soms doet je arts ook een rectaal onderzoek. Bijvoorbeeld om de sluitspier van de anus te controleren.
Als je arts niet zeker is van de diagnose, verwijst hij of zij je door naar een specialist.
Wat kan je zelf doen?
Praat erover
Er bestaan goede behandelingen voor ongewild urineverlies. Probeer dus over je urineverlies te praten. Je hoeft je niet te schamen. Het komt bij veel mensen voor.
Leef gezond
- Vermijd of beperk bepaalde dranken:
- Koffie en cola prikkelen je blaas.
- Alcohol zorgt ervoor dat je ’s nachts moet plassen.
- Ben je te zwaar? Probeer dan te vermageren. Overgewicht verergert ongewild urineverlies.
- Rook je? Probeer er dan mee te stoppen.
- Nicotine en een chronische rokershoest zijn belastend voor de blaas.
- Laat je eventueel begeleiden door een tabakoloog om te stoppen met roken.
- Probeer verstopping (constipatie) te vermijden:
- Eet voldoende vezels. Die zitten bijvoorbeeld in volkoren graanproducten, groenten en fruit.
- Drink genoeg water.
- Probeer meer te bewegen. Lichaamsbeweging heeft veel positieve effecten:
- Je voelt je beter.
- Bewegen heeft een goed effect op de blaascontrole.
- Het helpt om verstopping te vermijden.
- Bij aandrangincontinentie verlies je minder urine als je in staat bent om zelf snel en alleen naar het toilet te gaan. Voor oudere mensen kan een algemeen lichamelijk revalidatieprogramma dus zinvol zijn.
Oefeningen
Er bestaan oefeningen die je thuis kan doen om je bekkenbodemspieren en je blaas te trainen. Dat kan met de hulp van een kinesist die gespecialiseerd is in:
- bekkenbodemspieren trainen;
- kinesitherapie voor en na de bevalling.
Bekkenbodemspieren trainen
Bij inspannings- en aandrangincontinentie is het belangrijk om je bekkenbodemspieren te trainen. Dat zijn de spieren die je gebruikt om je plas op te houden.
Zo train je je bekkenbodemspieren:
- Zorg dat je blaas leeg is.
- Blijf tijdens de oefening gewoon doorademen.
- Concentreer je op je bekkenbodemspieren: probeer ze te voelen.
- Span ze gedurende 3 tellen op, eventueel op verschillende manieren: hard, traag, snel …
- Laat ze daarna gecontroleerd weer los gedurende 5 à 10 seconden (ontspannen).
- Let op: je buik-, bil- en bovenbeenspieren blijven tijdens de oefening ontspannen.
Je kinesist zal een oefenprogramma voor je opstellen. Bijvoorbeeld: drie keer per week of elke dag 10 tot 12 keer na elkaar de oefening uitvoeren.
Door je bekkenbodemspieren te trainen, krijg je geleidelijk weer meer controle over je blaas. Je zal minder snel urine verliezen wanneer je hoest, niest, lacht, bukt, tilt, loopt of springt.
Blaas- of plastraining
Bij aandrangincontinentie of een overactieve blaas kan blaas- of plastraining helpen om een soort plasroutine te ontwikkelen:
- Je gaat op vaste tijdstippen naar het toilet, maar met steeds grotere tussenpozen.
- Op die manier leer je beter aan te voelen wanneer je blaas vol is en wanneer je blaas leeg is.
Wat kan je arts of zorgverlener doen?
Medicatie
Je arts zal je medicatie nakijken en zo nodig aanpassen:
- Het kan helpen om je plaspillen (vochtafdrijvers) op een ander tijdstip in te nemen.
- Heb je bijvoorbeeld diabetes? Dan kan je arts je behandeling aanpassen.
Je arts zal je soms ook medicatie voorschrijven:
- om symptomen zoals uitgedroogde slijmvliezen te verlichten;
- bij een overactieve blaas.
Opgelet, medicatie voor een overactieve blaas:
- heeft nare bijwerkingen (droge mond, verstopping, verwardheid);
- heeft geen duidelijk bewezen effect;
- is vrij duur.
Incontinentiemateriaal en tegemoetkoming
Je zorgverlener kan je advies geven over incontinentiemateriaal:
- incontinentieverbanden en -broekjes;
- beschermend beddengoed;
- opvangzakjes (condoomkatheter) voor mannen.
Als je blijvend last zal hebben van urineverlies, kan je arts een incontinentieforfait aanvragen. Dat is een tegemoetkoming in de kosten voor incontinentiemateriaal.
Doorverwijzing naar een specialist
Je arts verwijst je door naar een specialist:
- om de diagnose te bevestigen of op punt te stellen;
- in geval van:
- bloed in je urine;
- pijn bij het plassen;
- een blaas- of baarmoederverzakking;
- obstructie door de prostaat;
- een volle blaas die je niet kan legen (urineretentie): in dat geval wordt de blaas geleegd met behulp van een urinekatheter.
- bij een vermoeden van:
- een ernstige blaasontsteking;
- een tumor;
- een neurologisch probleem;
- een abnormale verbinding (fistel) tussen je blaas en darm of darm en vagina.
- als je last hebt van inspanningsincontinentie en bekkenbodemtraining of medicatie onvoldoende effect hebben. Je hebt dan twee opties:
- een operatie, zoals het plaatsen van een ‘sling’ of hangmatje onder de plasbuis;
- hulpmiddelen zoals een pessarium (kunststof kapje of ring in de vagina), om een verzakking van de blaas of plasbuis te ondersteunen.
- als je last hebt van een oncontroleerbare overactieve blaas.
- Er wordt dan een stimulator geplaatst. Dat apparaatje controleert de zenuwen van de bekkenbodemspieren en de blaasactiviteit.
- Deze ingreep heeft niet altijd succes.
Wat kan je samen met je kinesist doen?
Een kinesist gespecialiseerd in de behandeling van urineverlies kan:
- je probleem beoordelen;
- je informatie geven over:
- de werking van de urinewegen;
- je probleem en de mogelijke behandelingen.
- nagaan welke factoren je probleem verergeren;
- je oefeningen aanleren en je daarin begeleiden:
- hoe je je bekkenbodemspieren controleert;
- hoe je je blaas traint;
- je spieren elektrisch stimuleren (als aanvulling op de oefeningen);
- je meer algemene oefeningen aanleren, zoals ademhalingsoefeningen;
- samen met jou je plasdagboek analyseren.
Meer weten?
Problemen met plassen
- PlasPraat: informatie over plasproblemen
- PlasPraat: welke zorgverleners kunnen je helpen?
- Thuisarts.nl: Plas niet goed kunnen ophouden bij vrouwen
Oefeningen
- Thuisarts.nl: Bekkenbodemoefeningen
- De Fysiotherapeut: urine-incontinentie en kinesitherapie (Nederlandse website)
Vergoeding incontinentiemateriaal
Medicatie
- Gebruik je medicijnen? Zoek eenvoudig betrouwbare informatie op FarmaInfo.
Gezonde levensstijl
- De voedingsdriehoek: tips om gezond te eten
- De bewegingsdriehoek: tips om meer te bewegen