Wat is het?
Metabolisme betekent stofwisseling. Dat is het omzetten van voedingsstoffen in bouwstoffen en energie voor het lichaam. Een syndroom is een geheel van symptomen die samen voorkomen bij een bepaalde aandoening. Metabool syndroom of MBS duidt op een specifiek geheel van verschijnselen die voorkomen in geval van een gestoorde stofwisseling.
De voornaamste oorzaak van MBS, is een verminderde gevoeligheid van onze cellen voor insuline. Insuline is een hormoon van de alvleesklier dat de suikerspiegel in het bloed regelt.
Als je aan MBS lijdt, is de kans op hart- en vaatziekten (zoals beroerte, hartinfarct, verstopte slagaders in de benen…) binnen 5 tot 10 jaar tweemaal hoger dan bij andere personen. De kans om diabetes te krijgen ligt maar liefst vijf keer hoger. Ook leidt MBS tot vetopstapeling in de lever waardoor er kans is op levercirrose, en zien we vaak een verband met slaapapneu. Er zijn aanwijzingen dat er ook een verband bestaat tussen MBS en depressie en MBS en de ziekte van Alzheimer.
Hoe vaak komt het voor?
In de geïndustrialiseerde landen zien we een ware epidemie van MBS. De aandoening wordt geassocieerd met een ongezonde levensstijl. Het aantal gevallen stijgt de laatste jaren zienderogen. Het voorkomen op middelbare leeftijd wordt geschat op ongeveer 30%.
In België zijn er geen directe cijfers voor MBS beschikbaar; wel kampt 48% van de volwassen bevolking met overgewicht waarvan 14% lijdt aan obesitas (BMI>30).
Hoe kun je het herkennen?
Je lijdt aan MBS als je voldoet aan ten minste 3 van de volgende criteria:
- Overgewicht, met een buikomtrek van meer dan 94 cm bij mannen, en meer dan 80 cm bij vrouwen.
- Een nuchtere waarde voor triglyceriden, een soort bloedvetten, van meer dan 150 mg/dL.
- Een HDL-cholesterolwaarde (goede cholesterol) van minder dan 40 mg/dL bij mannen, en minder dan 50 mg/dL bij vrouwen.
- Een nuchtere bloedsuiker (glucose) van 100 mg/dL of meer, of reeds in behandeling zijn voor diabetes type 2.
- Een bloeddruk hoger dan 130/85, of reeds in behandeling zijn voor hoge bloeddruk.
Metabool syndroom duidt dus niet op één ziekte, maar op een verzameling van risicofactoren die vaak samen voorkomen én op die manier in verband staan met ziekten zoals hart- en vaataandoeningen en diabetes.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
De diagnose wordt gesteld op basis van het samen voorkomen van een aantal afwijkingen die gepaard gaan met een verhoogd risico op ziekte. Daarom zal er naast een lichamelijk onderzoek met meting van gewicht en bloeddruk, ook een bloedonderzoek gebeuren met bepaling van de bloedsuiker en de vetten.
Wat kun je zelf doen?
Voorkomen is beter dan genezen. Preventie is dan ook het belangrijkste. Dat kan vooral door je levensstijl en je voeding aan te passen. Voor de meeste mensen is meer bewegen en overgewicht verminderen een gezond streefdoel. Ga dagelijks 20 minuten wandelen. Zorg ervoor dat je voldoende vezels en niet te veel vetten en suikers inneemt. Dat kan al voor een flink stuk door meer vers te eten, en minder kant-en-klare maaltijden te gebruiken. Ook snoep en frisdrank vermijd je best. Beperk ook je alcoholgebruik, en stop met roken.
Wat kan je arts doen?
Je arts zal je eerst en vooral vragen om gedurende 2 maanden je levensstijl aan te passen. Na 2 maanden controleert hij dan of je bloedwaarden, gewicht en bloeddruk verbeterd zijn. Is dat het geval, dan heb je waarschijnlijk geen medicatie nodig, maar moet je verder een gezonde levensstijl aanhouden. Zijn de resultaten onvoldoende verbeterd, dan kan de arts een behandeling starten.
Er bestaan geen geneesmiddelen die alle aspecten van het metabool syndroom samen behandelen. Daarom gaat de aandacht vooral naar een goede controle van bloeddruk, vetten en bloedsuiker, en naar de preventie van klontervorming:
- bij MBS dat gepaard gaat met hoge bloeddruk, zijn sommige bloeddrukverlagende middelen zoals bètablokkers en vochtafdrijvers (diuretica) minder aangewezen, omdat ze de gevoeligheid van de cellen voor insuline nog verder verminderen. Daarom gaat de voorkeur naar calciumantagonisten en ACE-remmers.
- een stijging van de vetten kan behandeld worden met een choleterolverlager (statine).
- bij een verhoogde bloedsuiker is metformine eerste keuze. Bij onvoldoende daling, wordt een tweede geneesmiddel toegevoegd. Is het resultaat nog steeds onvoldoende, kan de arts insuline starten.