Wat is levercirrose?
Levercirrose is een chronische leverziekte. Het wordt vaak simpelweg cirrose genoemd.
Bij cirrose raakt de lever beschadigd: gezonde cellen worden vervangen door bindweefsel. Dat is een soort van littekenweefsel. Dat proces heet leverfibrose.
Leverfibrose is omkeerbaar (zie Wat kan je zelf doen?). Maar als dit proces blijft doorgaan, ontstaat cirrose.
Cirrose is niet te genezen. Er bestaan wel behandelingen om te voorkomen dat de ziekte erger wordt.
Een lever met cirrose is meestal kleiner en heeft knobbels.
 |  |  |
| Gezonde lever | Lever met fibrose | Lever met cirrose |
© Canva.com
Er zijn twee soorten cirrose:
- gecompenseerde cirrose: de lever functioneert nog goed en er zijn geen complicaties.
- gedecompenseerde cirrose: de lever werkt niet goed meer en er ontstaan complicaties (zie Gevolgen van levercirrose).
Oorzaken van levercirrose
Cirrose ontstaat door langdurige schade aan de lever, meestal over een periode van 10 tot 20 jaar.
De meest voorkomende oorzaken zijn:
- ophoping van vet in de lever (leververvetting). Er wordt een onderscheid gemaakt tussen:
- een alcoholgerelateerde leververvetting;
- metabool-geassocieerde leververvetting (vroeger bekend als ‘niet-alcoholische leververvetting’);
- gemengde leververvetting (een combinatie van de twee vormen hierboven);
- chronische hepatitis door het hepatitis B- of C-virus.
- bepaalde medicijnen, zoals amiodaron en methotrexaat.
Minder vaak voorkomende oorzaken zijn:
- Auto-immuunziekten van de lever, zoals:
- een bypass-operatie.
Risicofactoren
Verschillende factoren verhogen het risico op cirrose. De belangrijkste zijn:
- Langdurig en overmatig alcoholgebruik. Dat vergroot de kans op een alcoholische leververvetting.
- Obesitas, metabool syndroom en diabetes type 2. Die aandoeningen vergroten de kans op metabool-geassocieerde leververvetting.
- Drugs injecteren met gedeeld materiaal. Dat verhoogt het risico op hepatitis B of C.
- Onbeschermde seks. Dat verhoogt het risico op hepatitis B.
Gevolgen van levercirrose
De lever is onze chemische fabriek:
- Ze zorgt ervoor dat voedingsstoffen worden opgenomen uit het bloed en worden omgezet in bouwstoffen voor ons lichaam.
- Ze maakt gal aan. Gal is nodig om vetten te verteren.
- Ze slaat vitamines op en is belangrijk voor de aanmaak van vitamine D.
- Ze breekt giftige stoffen af, zoals geneesmiddelen en alcohol, en verwijdert ze uit het lichaam.
Door levercirrose werkt de lever minder goed.
De meest voorkomende gevolgen zijn:
- ondervoeding en spierafbraak door een slechtere spijsvertering;
- stollingsproblemen. Dat kan leiden tot:
- een verhoogd risico op bloedingen en blauwe plekken;
- een verhoogde bloedstolling, wat het risico op trombose en longembolie verhoogt;
- verhoogde bloeddruk in de poortader (portale hypertensie);
- Een groot bloedvat, de poortader, voorziet de lever van bloed afkomstig van de ingewanden.
- Bij levercirrose wordt die doorbloeding gehinderd, waardoor vaak een verhoogde bloeddruk in de poortader ontstaat.
- spataders in de slokdarm:
- Door de verhoogde druk in de poortader zoekt het bloed een uitweg naar andere bloedvaten.
- Zo kunnen er onder andere spataders in de slokdarm ontstaan. Die kunnen scheuren en levensgevaarlijke bloedingen veroorzaken.
- opstapeling van vocht in de buik (ascites):
- Onder andere door de verhoogde druk op de poortader komt er vocht in de buik terecht.
- leverkanker:
- Mensen met levercirrose hebben een verhoogde kans op leverkanker.
Minder vaak voorkomende gevolgen zijn:
- verwardheid:
- Door een opstapeling van afvalstoffen in het bloed (ammoniak) kunnen mensen met levercirrose verward zijn en geheugenproblemen krijgen. In ernstige gevallen kan dit coma veroorzaken;
- verstoorde nierfunctie:
- Mensen met levercirrose kunnen nierfalen ontwikkelen.
Hoe vaak komt levercirrose voor?
10 tot 20% van de mensen met een chronische leverziekte ontwikkelt binnen de 10 tot 20 jaar cirrose.
5 tot 10% van de mensen met metabool-geassocieerde leververvetting krijgt cirrose.
De helft van de mensen met een alcoholische leverziekte krijgt uiteindelijk cirrose.
Hoe kan je levercirrose herkennen?
Levercirrose is een sluipende ziekte. In het begin zijn er meestal geen klachten. Als de symptomen verschijnen, is de cirrose meestal al vergevorderd.
Eerste tekenen
De eerste tekenen zijn meestal:
- vermoeidheid en je zwak voelen;
- verminderde eetlust;
- gewichtsverlies en spierafbraak;
- jeukende huid;
- je hebt regelmatig infecties;
- verwijde kleine bloedvaatjes op je gezicht (teleangiëctasie);
- kleine bloedvaatjes in de vorm van een spin op je huid;
- witte nagels;
- rode handpalmen;
- gezwollen aderen op je buik;
- haarverlies;
- bij mannen:
- zwelling van de borsten;
- verminderd libido;
- bij vrouwen: kleinere borsten.
Tekenen bij gedecompenseerde cirrose
Wanneer de cirrose gedecompenseerd is, kunnen deze complicaties optreden:
- een opgezwollen buik door vochtophoping (ascites);
- verminderd bewustzijn, verwardheid, geheugenproblemen en onrust door encefalopathie;
- bloedbraken of zwarte stoelgang door bloedende spataders in de slokdarm;
- gezwollen benen;
- gele verkleuring van het oogwit en de huid (geelzucht).
Hoe stelt je arts levercirrose vast?
Je arts stelt je vragen:
- om na te gaan welke symptomen je hebt;
- om te beoordelen of je risico loopt op een ziekte die cirrose kan veroorzaken. Bijvoorbeeld vragen over:
- je alcoholgebruik;
- je seksuele gezondheid;
- medicijnen die je eerder hebt gebruikt;
- om te informeren naar gezondheidsproblemen in je familie, zoals diabetes type 2.
Je arts onderzoekt je huid, je nagels en je buik.
Je arts vraagt een bloedonderzoek aan. Bijvoorbeeld om te controleren hoe je lever functioneert of om te testen op virale hepatitis.
Verdere onderzoeken
Op basis van je symptomen en de bloeduitslagen kan je arts voorstellen om verdere onderzoeken te doen. Bijvoorbeeld:
- een gastroscopie: een kleine camera wordt via de mond ingebracht om spataders in de slokdarm op te sporen. Tijdens deze ingreep ben je licht verdoofd.
- een echografie van de buik: om de lever, milt en poortader te bekijken en om te zien of er vochtophoping (ascites) is.
- een leverbiopsie: onder plaatselijke verdoving wordt een klein stukje leverweefsel weggenomen. Dat wordt onder de microscoop onderzocht. De uitslag van de biopsie is niet altijd betrouwbaar. Tussen het zieke weefsel ligt namelijk ook nog gezond weefsel, en het kan dat de arts juist daar een stukje van heeft weggenomen.
- een elastografie: een speciale echografie om de soepelheid van de lever te meten;
- een CT-scan of MRI-scan van de buik: om de lever, milt en poortader in detail te bekijken en eventuele vochtophoping op te sporen.
Wat kan je zelf doen?
Om leverschade te voorkomen
Bepaalde risicofactoren vergroten de kans op een leverziekte en cirrose. Zo kan je ze vermijden:
- Drink niet te veel alcohol. Overmatig alcoholgebruik is de belangrijkste oorzaak van leverziektes en cirrose.
- Eet gezond en beweeg voldoende: zo verklein je de kans op overgewicht, metabool syndroom en diabetes type 2. Dat zijn belangrijke risicofactoren voor leververvetting.
- Gebruik je drugs? Praat erover met je arts. Hij of zij kan je begeleiden bij het verminderen of stoppen van je gebruik. Als je niet kan stoppen, gebruik dan steriel materiaal bij injectie of snuiven om besmetting met hepatitis B of C te voorkomen.
- Gebruik een condoom bij seksueel contact om besmetting met hepatitis B te vermijden.
Als je een leverziekte hebt
Als je een chronische leverziekte hebt, volg dan je behandeling nauwgezet en laat je opvolgen door je arts om een mogelijke cirrose zo vroeg mogelijk op te sporen.
Door je levensstijl aan te passen, kan je het proces van leververvetting omkeren:
- Drink minder alcohol of stop volledig.
- Probeer te vermageren als je overgewicht hebt: eet gezond en beweeg voldoende. Zie Meer weten? voor tips.
- Heb je diabetes? Hou je dan strikt aan je dieet.
Als je cirrose hebt
Het is mogelijk om de achteruitgang van de lever te vertragen en het risico op complicaties te verminderen. De meeste mensen met beginnende cirrose die de ziekte kunnen vertragen, kunnen nog vele jaren leven.
Alcohol
Bij cirrose is het essentieel om volledig te stoppen met alcohol. Ook als alcohol niet de oorzaak van je aandoening is.
Vraag advies aan je arts of een gespecialiseerd centrum als je hulp nodig hebt om te stoppen met drinken.
Medicatie
Wees voorzichtig met medicijnen. Bij cirrose kan je lichaam sommige geneesmiddelen minder goed afbreken, waardoor ze zich kunnen opstapelen in je lichaam en bijwerkingen veroorzaken.
Als je een medicijn nodig hebt, bijvoorbeeld tegen pijn, vraag dan advies aan je arts of apotheker om een veilige keuze te maken.
Vermijd ontstekingsremmende pijnstillers (NSAID’s) zoals ibuprofen of naproxen. Ze kunnen nierproblemen en bloedingen veroorzaken.
Gebruik paracetamol met mate:
- Paracetamol kan schadelijk zijn voor de lever.
- Je kan niet dezelfde dosis nemen als mensen zonder cirrose.
- Meestal mag je niet meer dan 2 à 3 gram per dag innemen, afhankelijk van je situatie.
- Volg altijd het advies van je arts of apotheker. Vertel hen welke medicatie je neemt, ook als het gaat om medicijnen zonder voorschrift, supplementen of kruidenpreparaten.
Gezond eten
Eet gezond en evenwichtig. Volg het advies van je diëtist, bijvoorbeeld:
- Eet voldoende, vooral als je spiermassa is afgenomen of als je bent afgevallen.
- Eet voldoende eiwitten, omdat je er meer nodig hebt dan mensen zonder cirrose.
- Eet regelmatig kleine maaltijden.
- Eet niet te veel zout: voeg bijvoorbeeld geen zout toe aan je maaltijd.
Beweging
Beweeg regelmatig, bij voorkeur elke dag.
Lichaamsbeweging is mogelijk bij cirrose en kan je uithoudingsvermogen verbeteren.
Jeuk
Heb je last van jeuk?
- Hydrateer je huid goed.
- Gebruik geen zeep.
- Probeer niet te krabben.
- Knip je nagels kort en masseer je huid.
Wat kan je arts of zorgverlener doen?
Het is mogelijk om de cirrose te vertragen en het risico op complicaties te verminderen. Je huisarts, specialist en andere zorgverleners begeleiden je daarbij.
Regelmatige opvolging
Je artsen volgen je gezondheid op om de evolutie van de cirrose en mogelijke complicaties tijdig te detecteren. Dat gebeurt via:
- bloedonderzoek;
- een echografie;
- een gastroscopie;
- een CT-scan;
- een MRI-scan.
Behandeling van oorzaken, symptomen en gevolgen van cirrose
Afhankelijk van je situatie behandelt je arts de oorzaak van de cirrose, zoals hepatitis B of C, of leververvetting door metabole stoornissen.
Je arts kan medicatie voorschrijven tegen symptomen zoals pijn, jeuk, angst of depressie.
Ook deze complicaties kunnen behandeld worden:
- hoge bloeddruk in de poortader (portale hypertensie):
- bloeddrukverlagende medicatie;
- als medicatie niet helpt: een buisje plaatsen tussen de poortader en de grote lichaamsader om de druk in de lever te verminderen en complicaties zoals vochtophoping in de buik te voorkomen (TIPS);
- vochtophoping in de buik (ascites):
- minder zout eten;
- plaspillen (diuretica);
- bij ernstige vochtophoping: een punctie om vocht af te voeren, een TIPS-procedure of een drain;
- Spataders in de slokdarm:
- medicatie om de bloeddruk te verlagen en het risico op een bloeding te verminderen;
- als medicatie niet helpt: een rubber bandje rond de spataders plaatsen, zodat ze niet meer kunnen scheuren en bloeden;
- hersenstoornissen door leverfalen (encefalopathie):
- een laxeermiddel om de ammoniakproductie in de darm te verminderen.
Levertransplantatie
De enige manier om volledig te genezen van cirrose is een levertransplantatie. De zieke lever wordt dan vervangen door de lever van een donor.
Deze ingreep gebeurt alleen bij ernstige, gedecompenseerde cirrose of bij leverkanker.
Soms spreekt een arts al vroeg over een transplantatie. Zo kunnen tijdig de nodige stappen gezet worden wanneer je toestand verslechtert.
Advies en begeleiding
Je kan bij je zorgverleners ook terecht voor advies over:
- gezonde en aangepaste voeding, eventueel om gewicht te verliezen:
- Een diëtist kan je daarbij helpen.
- lichaamsbeweging:
- Een kinesist of beweegcoach kan je helpen om meer te bewegen en kan een beweegprogramma op maat opstellen.
- stoppen met alcohol:
- Ook als je cirrose niet door alcohol is veroorzaakt, moet je volledig stoppen met alcohol om verdere leverschade te voorkomen.
- Een psycholoog en maatschappelijk assistent kunnen je helpen om te stoppen.
- bescherming tegen hepatitis A, B en C op reis, bij drugsgebruik of bij seksueel contact:
- Die virussen kunnen de lever verder beschadigen.
- vaccinaties tegen hepatitis A en B, griep en pneumokokken;
- medicatie (zie Wat kan je zelf doen?).
Meer weten?
Alcohol en drugs
- Alcoholhulp.be: alcohol en leverstoornissen
- VAD: betrouwbaar en onafhankelijk advies en materialen over alcohol en illegale drugs
Gezond eten en bewegen
Medicatie
- Gebruik je medicijnen? Zoek eenvoudig betrouwbare informatie op FarmaInfo.
Patiëntenverenigingen en zelfhulpgroepen
- Vind een zelfhulpgroep op de website van Trefpunt Zelfhulp.