Te weinig bloedplaatjes (trombocytopenie)

Aangepast op 25/01/2019

Wat is het?

We hebben drie soorten cellen in ons bloed, met elk hun eigen functie:

De rode bloedcellen (RBC) transporteren zuurstof naar de organen en weefsels.
De witte bloedcellen (WBC) verdedigen ons lichaam tegen infecties en spelen een rol bij allergische aandoeningen.
De bloedplaatjes (BP) of trombocyten spelen een rol bij de bloedstolling. Ze worden afgebroken in de milt.

Bloedplaatjestekort

We spreken van een tekort als het aantal bloedplaatjes in je bloed lager is dan 150 x 10⁹/l. Dat betekent dat je minder dan 150 miljard bloedplaatjes per liter bloed hebt.

Wanneer je te weinig bloedplaatjes hebt, neemt je bloedingsneiging toe.

Oorzaken

De oorzaken van een bloedplaatjestekort kunnen we in 3 grote groepen onderbrengen:

verminderde aanmaak in het beenmerg;
toegenomen verbruik;
verhoogde opslag en afbraak.

Verminderde aanmaak van bloedplaatjes in het beenmerg

Een verminderde aanmaak kan aangeboren of verworven (niet-aangeboren) zijn.

Een aangeboren tekort aan bloedplaatjes is zeer zeldzaam.

Een verworven tekort wordt veroorzaakt door:
- een aandoening, bijv. vernietiging van het beenmerg door:
  - leukemie;
  - kanker;
  - een infectie.
- een externe factor:
  - onderdrukking van de aanmaak (door bestraling of chemotherapie);
  - bijwerkingen van medicatie (bijv. bepaalde plaspillen, sommige antibiotica);
  - een tekort aan vitaminen en andere essentiële sporenelementen of voedingsstoffen (vitamine B12 of foliumzuur);
  - infecties door virussen;
  - te veel alcohol;
  - zwangerschap.

Toegenomen verbruik van bloedplaatjes

Een toegenomen verbruik kan ook aangeboren of verworven zijn. Het is al dan niet te wijten aan een verstoorde werking van het immuunsysteem. Dat wil zeggen dat je lichaam antistoffen aanmaakt tegen bloedplaatjes en ze sneller afbreekt.

Aangeboren oorzaken zijn bijv. een verhoogd verbruik van bloedplaatjes bij:
- te vroeg geboren kinderen (prematuren);
- zwangerschapsvergiftiging.

Verworven oorzaken zijn onder meer:
- een aantal bloedziekten;
- bijwerkingen van geneesmiddelen;
- een reactie op een bloedtransfusie.

Verhoogde opslag en afbraak van bloedplaatjes

Een verhoogde opslag en afbraak wordt veroorzaakt door een vergrote milt.

Andere oorzaken

Je kan ook bloedplaatjes verliezen bij een hevige bloeding. Dan heb je ook een tekort, maar dat is tijdelijk en herstelt zich spontaan.

Soms worden in het labo vals-verlaagde waarden gemeten door samenklontering van de bloedplaatjes in het bloedstaal.

Hoe kan je het herkennen?

Het voornaamste kenmerk van een tekort aan bloedplaatjes is de verhoogde bloedingsneiging.

Dat betekent niet dat er per se ergens in je lichaam een bloeding is, maar wel dat de kans op een spontane bloeding ernstig is toegenomen.
Hoe lager het bloedplaatjesgehalte, hoe groter de kans op een bloeding, vooral wanneer het aantal bloedplaatjes onder de 50 x 10⁹/l zit.

Bloedingen

Doorgaans begint de bloeding ter hoogte van je tandvlees en/of neusslijmvlies. Ze wordt dan uitgelokt door:
- wrijving wanneer je je tanden poetst;
- verhoogde druk wanneer je niest of snuit.
Als vrouw kan je merken dat je menstruatie abnormaal hevig is.
Je kan ook bloeden ter hoogte van je maagdarmstelsel.
- Dan geef je bloed over of heb je bloed in je stoelgang.
De bloedingen zijn soms moeilijk te stelpen. Ter hoogte van je huid kunnen blauwe plekken en rode of paarse puntvormige bloedingen ontstaan.

Hoe stelt je arts de aandoening vast?

Op basis van je klachten zal je arts denken aan een tekort aan bloedplaatjes.

Bloedonderzoek kan dat vermoeden bevestigen en eventuele andere afwijkingen aantonen.
Het klinisch onderzoek kan een vergrote milt aan het licht brengen.
Indien nodig gebeurt er een beenmergonderzoek.

Wat kan je arts doen?

De verdere opvolging en behandeling hangen af van:

de oorzaak van je bloedplaatjestekort;
het totale aantal bloedplaatjes;
of je al dan niet symptomen hebt.

Tal van geneesmiddelen kunnen een bloedplaatjestekort veroorzaken. Je arts houdt daar rekening mee wanneer hij je medicatie voorschrijft. Let zeker op met ontstekingsremmers en aspirine.

Je hebt geen behandeling nodig als je:
- 100 tot 150 miljard bloedplaatjes per liter (100 tot 150 x 10⁹/l) hebt;
- een normaal bloedbeeld hebt;
- geen klachten ondervindt.
Je huisarts doet wel om de paar maanden een bloedafname ter controle. De opvolging stopt wanneer:
- het aantal bloedplaatjes niet verder daalt;
- er geen onderliggende aandoening vastgesteld wordt.
Indien mogelijk neem je geen geneesmiddelen die een bloedplaatjestekort uitlokken.

Je arts overloopt met jou de medicatielijst als je:
- minder dan 100 tot 150 miljard bloedplaatjes per liter (< 100 tot 150 x 10⁹/l) hebt;
- geen klachten hebt.
Er gebeurt standaard een bloedafname en indien nodig een beenmergonderzoek.
Als het aantal bloedplaatjes onvoldoende stijgt, verwijst je huisarts je door naar een specialist in bloedziekten (hematoloog).

Als je bloedingen hebt, stuurt je huisarts je onmiddellijk naar het ziekenhuis om de mogelijke oorzaak op te sporen en te behandelen.

Medicatie

Als je last hebt van:

huidbloedingen, dan schrijft de hematoloog (specialist) je cortisone voor.
- In een derde tot de helft van de gevallen heeft het geneesmiddel een positief effect. Het aantal bloedplaatjes stijgt dan tot boven de 100 x 10⁹/l.
- Vervolgens moet je de cortisone traag afbouwen tot de kleinst mogelijke werkzame dosis.
overmatige slijmvliesbloedingen en abnormaal vaginaal bloedverlies, dan schrijft de arts je geneesmiddelen voor die de afbraak van bloedstolsels tegengaan (fibrinolyseremmers).

Bloedtransfusie

Transfusies van rode bloedcellen, vers bevroren plasma en bloedplaatjes worden uitgevoerd om massieve bloedingen te behandelen.
Soms schrijft de arts geneesmiddelen voor die inwerken op je immuunsysteem.

Bloedtransfusies helpen niet als je lichaam antistoffen aanmaakt tegen bloedplaatjes. Ook lichaamsvreemde bloedplaatjes worden dan afgebroken.

Milt verwijderen

Samen met je arts kan je overwegen om je milt operatief te laten wegnemen als:

je milt overactief en vergroot is;
- Dan kan die op andere structuren drukken en buikklachten veroorzaken.
- Bovendien is je milt een afbraakfabriek, die ook gezonde cellen kan beginnen afbreken.
het bloedplaatjestekort zich blijft herhalen, ondanks de behandeling(en).