Virale hepatitis

Aangepast op 15/07/2020 | Nagekeken op 15/07/2020

Wat is het?

Hepatitis betekent letterlijk 'ontsteking van de lever'.

Oorzaken

Een ontsteking van de lever kan verschillende oorzaken hebben, zoals:

een infectie door virussen (bijv. het hepatitisvirus, maar ook het Epstein-Barrvirus (EBV) en het cytomegalovirus (CMV));
overmatig alcoholgebruik;
leververvetting (bijv. door het metabool syndroom);
bepaalde geneesmiddelen (bijv. een overdosis paracetamol);
een auto-immuunziekte.

De vormen veroorzaakt door virussen (viraal) variëren naargelang het uitlokkende hepatitisvirus: A, B, C, D, en E. Elk virus heeft specifieke eigenschappen en een eigen karakter. Ze hebben gemeenschappelijk dat ze allemaal de lever aantasten.

In onze streken zijn A, B en C de meest voorkomende hepatitisvirussen. De volgorde van de letters zegt iets over hoe lang het virus bekend is. Zo zijn hepatitis A en B al een langere tijd geleden ontdekt en hepatitis E minder lang geleden.

Besmetting

Je kan op verschillende manieren besmet raken.

Hepatitis A en E krijg je vooral door contact met besmet voedsel en water. In gebieden met een slechte riolering waarbij het afvalwater in direct contact komt met het drinkwater, kan het water besmet raken door stoelgang. Het voedsel raakt besmet door het wassen van groenten en het bereiden van eten met water. Slechte hygiënische omstandigheden dragen sowieso bij tot de besmetting.
Hepatitis B krijg je doorgaans door contact met besmet bloed. Dat kan gebeuren bij een bloedtransfusie of wanneer je besmette naalden gebruikt (bij druggebruik, prikaccidenten…). Een pasgeboren baby kan het virus oplopen doorheen de moederkoek. Je kan het ook krijgen via onbeschermd seksueel contact.
Hepatitis C kan je vooral krijgen via besmet bloed en besmette naalden (bij druggebruik, het plaatsen van een tatoeage, een bloedtransfusie...). Er zijn ook personen die hepatitis C oplopen zonder ooit een bloedtransfusie gehad te hebben en die geen risicogedrag vertoonden.

Verloop

Een infectie met een hepatitisvirus kan heel wisselend verlopen. Je kan een infectie acuut doormaken. Dat betekent dat je een infectie hebt, symptomen ontwikkelt en nadien al dan niet spontaan kan genezen.

Je kan ook drager zijn, waarbij het virus in je lichaam huist. Je kan dan anderen besmetten zonder dat je zelf symptomen hebt. Na enige tijd (dit kan tot een paar jaar duren) kan je genezen van het virus. Sommige mensen blijven levenslang drager. Zij zijn dan niet altijd besmettelijk.

In sommige gevallen wordt de infectie chronisch. De infectie blijft dan langdurig aanwezig in je lichaam. Dit kan evolueren naar levercirrose (verlittekening van de lever) en zelfs leverkanker. Minder dan 5% van de personen met hepatitis B en 80% van de personen met hepatitis C ontwikkelt een chronische vorm.

Hoe vaak komt het voor?

Hepatitis A en B

Sinds er een vaccin bestaat tegen hepatitis A en B is het aantal zieken zeer sterk gedaald.

In 2014 werden er in België 111 gevallen van hepatitis A gemeld, in 2013 waren er 97 gevallen. In 2015 en 2016 daalde het aantal gevallen tot respectievelijk 61 en 66.

Het aantal meldingen van acute hepatitis B in Vlaanderen blijft vrijwel stabiel sinds 2009. Van 2009 tot 2013 waren er zo’n 53 gevallen per jaar.

Hepatitis C

Sinds de start van het onderzoek van bloedproducten naar hepatitis (einde jaren 90) is het druggebruik via de aders (intraveneus) de voornaamste oorzaak voor een infectie met het hepatitis C-virus.

Tot 2010 gold een meldingsplicht voor hepatitis C. Dit leverde voor Vlaanderen 376 nieuwe gevallen op in 2008. Sindsdien is de meldingsplicht niet meer van toepassing voor hepatitis C.

Hoe kun je het herkennen?

Het verloop van de ziekte kan sterk verschillen. Soms heb je het doorgemaakt zonder dat je het wist. De klachten bij hepatitis in de beginfase lijken soms op die van de griep. Je kan ook besmet zijn zonder klachten te hebben. Vooral bij hepatitis B en C kan het lang duren voordat de ziekte merkbaar wordt. Je kan dan wel al lange tijd besmet zijn met het hepatitisvirus.

Er kan een lange periode zitten tussen de besmetting en de eerste symptomen, van een paar weken tot wel 6 maanden. We noemen dit de incubatietijd.

Hepatitis A

incubatietijd: 15 tot 50 dagen;
begint meestal plots;
eerste symptomen:
- verlies van eetlust;
- misselijkheid.
andere symptomen:
- koorts;
- geelzucht;
- grieperig gevoel, vermoeidheid;
- soms jeuk en pijn rechts in de bovenbuik.

Het meest opvallende teken is geelzucht. Dat herken je aan de gele verkleuring van het wit van de ogen en van de huid. Op hetzelfde moment kleurt de urine donkerbruin en de stoelgang bleek (het lijkt wel stopverf).

Hepatitis B

incubatietijd: 1 tot 6 maanden;
symptomen:
- De klachten zijn gelijkaardig aan die van hepatitis A, maar ze beginnen vaak langzamer.
- Je kan ook geen of vage klachten hebben.
- 50% van de besmette personen heeft geelzucht.
- 10 tot 20% heeft gewrichtsklachten.
1% van de mensen ontwikkelt een zeer ernstige acute vorm. Als je dan geen levertransplantatie krijgt, is je sterftekans 80%.

Hepatitis C

incubatietijd: 20 tot 120 dagen;
meestal weinig symptomen;
slechts 10 tot 15% van de besmette personen krijgt geelzucht.

Chronische vorm

Chronische hepatitis C kan wisselend verlopen:

De meeste mensen hebben de eerste jaren geen klachten of zijn alleen wat moe.
Het kan ongeveer 10 tot 40 jaar duren voordat iemand die besmet is klachten krijgt.
De klachten die kunnen optreden, zijn het gevolg van levercirrose:
- vermoeidheid;
- algemene zwakte;
- concentratieverlies;
- gewichtsverlies;
- geelzucht;
- verwardheid;
- vocht in de buik (ascitis).

Hoe stelt je arts de aandoening vast?

De arts stelt de diagnose via een onderzoek van je bloed. Geelzucht en een vergroting van de lever alleen zijn niet voldoende om hepatitis vast te stellen. Ze komen ook voor bij andere aandoeningen. Via het onderzoek van het bloed sporen de onderzoekers de afweerstoffen op tegen de verschillende types van het virus. Ze kijken ook of je een ontsteking hebt in je lichaam (ontstekingsfactor) en schatten in hoe ernstig de lever aangetast is.

Heb je een prikaccident of onveilig seksueel contact gehad, of heb je drugs via de aders ingespoten (intraveneus)? Dan zoeken ze nog naar andere infecties zoals hiv.

Heb je hepatitis B of C? Dan volgt je arts je langer op. De ziekte kan namelijk in 5% (B) en 80% (C) van de gevallen chronisch worden. Je bent drager van het hepatitis B-virus als het virus na 12 maanden nog steeds in je bloed aanwezig is. Chronische hepatitis C verloopt zeer traag. Het duurt 13 tot 18 jaar voor je de chronische vorm hebt ontwikkeld. Er gebeuren regelmatig controles op de evolutie naar levercirrose en leverkanker.

Wat kan je zelf doen?

Het is heel belangrijk om een infectie te voorkomen. Voor hepatitis A en B bestaan er vaccins.

Hepatitis A en E

Reis je naar gebieden met een slechte hygiëne? Eet dan enkel gekookt of gestoofd voedsel en drink enkel flessenwater.
Laat je vaccineren voor je op een avontuurlijke reis vertrekt.

Hepatitis B en C

Gebruik steeds condooms bij seksueel contact.
- Koop ze best in eigen land, in ontwikkelingslanden laat de kwaliteit vaak te wensen over.
Raadpleeg steeds je arts na een prikaccident.
Gebruik je inspuitbare drugs? Neem dan steeds steriele wegwerpnaalden. Geef de naalden nooit door aan andere gebruikers en hergebruik nooit hun naalden.

Heb je zelf hepatitis?

Dan is het is zeer belangrijk om te beseffen dat je aan een overdraagbare ziekte lijdt. Gelukkig ben je niet voor altijd besmettelijk, tenzij je de chronische vorm hebt.
Pas goed op met alcohol en sommige geneesmiddelen. Die moeten door de lever afgebroken worden en die werkt bij hepatitis niet zo goed meer.

Wat kan je arts doen?

Hepatitis A

Hepatitis A gaat vanzelf over. Er is geen behandeling nodig. Je arts controleert de leverwaarden in het bloed iedere week tot ze beginnen te dalen. Een week nadat de geelzucht begonnen is, zit het virus niet meer in de stoelgang en ben je niet meer besmettelijk.

Hepatitis B

De meeste mensen genezen vanzelf. Soms moet je opgenomen worden in het ziekenhuis. In de acute fase worden de leverwaarden in het bloed dagelijks of wekelijks gecontroleerd, totdat ze beginnen te dalen.

Minder dan 5% van de besmette volwassenen krijgt een chronische vorm en blijft drager van het virus. Een arts controleert de antistoffen, die aantonen dat het lichaam het virus goed afweert, na 3 maanden. Blijven de antistoffen negatief en blijven de virusantigenen na 6 en 12 maanden aanwezig? Dan ben je drager van hepatitis B.

De behandelingen voor de chronische vormen van hepatitis B, die naar levercirrose evolueren, duren lang en zijn zeer gespecialiseerd. Je arts verwijst je voor de behandeling naar een gespecialiseerd centrum. Het doel van deze behandelingen is vooral om bijkomende problemen (levercirrose, leverkanker) te voorkomen.

Hepatitis C

De acute fase is vaak milder dan bij hepatitis B, maar de ziekte wordt veel vaker chronisch. Dit is het geval bij 80% van de besmette personen.

De lever kan beschadigd raken door een langdurige ontsteking ervan. Bij ongeveer 10% van de mensen met een chronische hepatitis C ontstaat levercirrose binnen de 20 jaar. Levercirrose is een ernstige leverbeschadiging, waarbij gezond weefsel in de lever vervangen wordt door littekenweefsel. Levercirrose kan leiden tot leverkanker (HCC).

Behandeling

De behandeling van het hepatitis C-virus is de laatste jaren sterk geëvolueerd. Tot voor kort was ze gebaseerd op het gebruik van interferon en ribavirine. Deze therapie had veel bijwerkingen en kende een matig succes.

Een nieuwe klasse geneesmiddelen zorgde voor een omwenteling: de 'direct-acting antivirals' (DAA), die in pilvorm worden ingenomen. Ze hebben minder bijwerkingen en vragen een kortere behandelingsduur (meestal 12 weken). Met deze nieuwe behandelingen is het mogelijk om hepatitis C te genezen in meer dan 90% van de gevallen. Je bent volledig genezen als onderzoekers het hepatitis C-virus 3 maanden na het stoppen van de behandeling niet meer kunnen opsporen.

Terugbetaling

Sinds 2015 betaalt de Belgische ziekteverzekering de behandelingen terug voor bepaalde groepen patiënten. Op 1 januari 2019 versoepelde de overheid de voorwaarden voor de terugbetaling van deze geneesmiddelen verder. Ze worden nu terugbetaald voor alle patiënten met hepatitis C, zelfs als de ziekte nog in een pril stadium is.

Vaccinatie

Je kan je laten vaccineren tegen hepatitis A en B.

Hepatitis A

Het vaccin tegen hepatitis A bestaat uit 2 inspuitingen. Je krijgt de tweede inspuiting 6 maanden na de eerste. Het vaccin is aanbevolen wanneer:

je naar een land reist waar hepatitis A veel voorkomt;
je een kind bent van migranten van de eerste en de tweede generatie met (groot)ouders afkomstig uit een land waar veel hepatitis A voorkomt.

Hepatitis B

Het hepatitis B-vaccin zit tegenwoordig in de basisvaccinatie van alle kinderen en is gratis voor hen.

Voor volwassenen bestaat het vaccin uit 3 inspuitingen. De tweede inspuiting krijg je een maand na de eerste, het derde 6 maanden na de eerste inspuiting. Behoor je tot een risicogroep? Dan moet je gevaccineerd worden.

Risicopersonen zijn:

alle mensen die samenwonen met iemand die hepatitis B heeft of die drager is van het virus;
seksuele partners van iemand die hepatitis B heeft of die drager is van het virus;
personen die regelmatig bloedtransfusies krijgen;
druggebruikers die drugs inspuiten (intraveneus) en hun partners;
personen die in de prostitutie werken,;
gezondheidswerkers die:
- veel in contact komen met mensen met hepatitis B;
- werken in gebieden werken waar de aandoening veel voorkomt.
werknemers in de kinderopvang of onthaalouders;
reizigers naar risicogebieden of met risicogedrag.

Combinatievaccin

Er is ook een gecombineerd vaccin tegen hepatitis A en B samen. Dat is voor mensen die als kind geen vaccinatie kregen. Je krijgt 3 inspuitingen op maand 0, 1 en 6.

Terugbetaling

Het RIZIV betaalt het vaccin terug voor bepaalde leeftijdscategorieën en risicogroepen. Het Federaal Agentschap voor Beroepsrisico's betaalt het vaccin terug voor bepaalde beroepsgroepen met een verhoogd risico op infectie.

Hulpverleners worden gevaccineerd, indien ze dit nog niet waren, na prikaccidenten en contact met besmet bloed.

Bescherming

De vaccins bieden tot 20 jaar of zelfs levenslang bescherming. Er bestaat een bloedtest voor hepatitis B om te zien of je vaccin je beschermt. Bij kinderen en jongvolwassen die juist zijn gevaccineerd, beschermt het vaccin bij meer dan 95% van de personen. Daarom wordt een controle met deze bloedtest of een herhalingsinenting niet aanbevolen.

Bij de meeste volwassenen nemen we aan dat er een levenslange bescherming is tegen de aandoening na een volledige vaccinatie met 3 inspuitingen. Ben je een volwassene met hoog risico? Dan kan je arts 1 tot 3 maanden na de volledige eerste inenting overwegen om te controleren hoeveel antilichamen er in je bloed zitten. Zijn dat er te weinig (antilichaamtiter van minder dan 10 IE/liter)? Dan is een hervaccinatie aanbevolen.

Bij ongeveer 10% van de mensen is het vaccin tegen hepatitis B niet doeltreffend. Zij vormen geen afweerstoffen na de inenting (non-responders).