Verkoudheid met sinusitis (rinosinusitis)

Wat is het?

Verkoudheid

Wanneer de slijmvliezen van je neus en keel ontstoken zijn, heb je een verkoudheid. De oorzaak is een virus. Er zijn veel verschillende virussen die een verkoudheid veroorzaken, maar het meest voorkomende is het rhinovirus.

Door de ontsteking wordt het slijmvlies van je neus en keel dikker. Je maakt meer slijm (snot) aan. Daardoor krijg je last van:

• een verstopte neus of een loopneus;
• niezen;
• hoesten;
• keelpijn;
• heesheid.

Verkoudheid met sinusitis (rinosinusitis)

Wanneer de slijmvliezen van je neus en je sinussen gelijktijdig ontstoken zijn, dan spreken we van een verkoudheid met sinusitis of rinosinusitis.

Sinussen of bijholtes zijn met lucht gevulde ruimtes in het bot van je schedel. Via kleine openingen zijn ze verbonden met je neus- en keelholte. Sinusitis is een ontsteking van het slijmvlies in de bijholtes.

Een sinusitis begint meestal met een gewone verkoudheid:

• Het slijmvlies in je neus zwelt op en produceert veel snot.
  • Daardoor kan de opening tussen je sinussen (bijholtes) en je neus-keelholte ‘dichtslibben’.
• Je snot wordt dikker en kan er niet of nauwelijks meer uitlopen.
  • Door de overvolle sinus kan je druk of pijn voelen.

Vaak is ook je kaaksinus ontstoken. Daardoor kan je pijn voelen in je bovenste hoek- of maaltanden.

Soorten sinussen

Je hebt verschillende sinussen (zie afbeelding onder):

• voorhoofdsinussen (frontale sinussen);
• kaaksinussen (maxillaire sinussen);
• neussinussen (ethmoïdale sinussen);
• sinussen ter hoogte van je slapen (sfenoïdale sinussen).

(Lees verder onder de afbeelding)

• Bij een frontale sinusitis is je voorhoofdsinus ontstoken.
• Bij een maxillaire sinusitis is je kaaksinus ontstoken.

Acute, chronische en terugkerende rinosinusitis

• Bij acute rinosinusitis houden je klachten minder dan 6 tot 8 weken aan.
• Chronische rinosinusitis betekent dat je symptomen langer dan 8 weken aanhouden.
• Heb je frequente acute ontstekingen (4 of meer episodes per jaar)? Dan spreken we van terugkerende rinosinusitis.

Hoe vaak en bij wie komt het voor?

Verkoudheid

• Volwassenen krijgen gemiddeld 2 tot 4 verkoudheden per jaar.
• Kinderen krijgen er 6 tot 8.

Sinusitis

De huisarts stelt de diagnose van sinusitis regelmatig: jaarlijks bij zo’n 28 per 1.000 personen.

• Er is een piek in de leeftijdscategorie van 30 tot 40 jaar¹.
• Bij kinderen van 0 tot 4 jaar zijn de sinussen nog weinig ontwikkeld. Sinusitis komt bij hen dus amper voor.
• Bij kinderen van 5 tot 17 jaar komt sinusitis jaarlijks ongeveer 8 keer per 1.000 voor¹.

De aparte frontale sinussen vormen zich pas na de leeftijd van 8 tot 10 jaar. Daarom komt een frontale sinusitis alleen voor bij oudere kinderen, adolescenten en volwassenen.

Hoe kan je het herkennen?

Rinosinusitis begint meestal met een aanslepende verkoudheid met:

• waterige en/of etterige neusloop;
• een verstopte neus;
• slijmen die van je neus naar je keelholte zakken.

Typische symptomen van een sinusitis zijn:

• pijn boven je ogen en in je aangezicht;
• pijn in je bovenste tanden;
• pijn die toeneemt wanneer je kauwt of vooroverbuigt;
• hoofdpijn.

Je kan je ook erg ziek voelen en koorts hebben.

Complicaties

Kinderen hebben bij een sinusitis een groter risico op complicaties in vergelijking met volwassenen:

• De infectie kan zich makkelijker verspreiden naar de oogleden of de wang.
  • Als je arts dit opmerkt, is het een alarmteken.
• Ook een acute middenoorontsteking komt vaak voor bij peuters.

Hoe stelt je arts de aandoening vast?

Bevraging en lichamelijk onderzoek

• Meestal stelt je arts de diagnose op basis van je klachten en een lichamelijk onderzoek.
• Soms kan je arts moeilijk het onderscheid maken tussen een verkoudheid met sinusitis (rinosinusitis) en een gewone verkoudheid.
  • Bij beide aandoeningen zijn de sinussen vaak (gedeeltelijk) betrokken.
  • Heb je minder dan één week klachten? Dan is acute rinosinusitis minder waarschijnlijk.

Technische onderzoeken

Je arts kan verdere technische onderzoeken aanvragen als:

• hij twijfelt aan de diagnose;
• je hoge koorts hebt;
• je ernstig ziek bent.

Beeldvorming

• Een röntgenfoto (Rx) kan vocht of slijm in je sinussen aantonen. Maar dat wijst niet altijd op een sinusitis.
  • Je kan een sinusitis dus niet aantonen met een röntgenfoto.
• Wil je arts toch de uitgebreidheid en de verdere behandeling van je klachten bepalen met beeldvormend onderzoek? Dan is een CT-scan de beste keuze.
  • Dit kan nodig zijn als je arts complicaties of een evolutie naar chronische sinusitis vermoedt.
  • De straling is bij dit onderzoek wel aanzienlijk hoger dan bij een gewone röntgenfoto.
• De arts moet onnodige beeldvorming vermijden, vooral bij kinderen. Zij zijn gevoelig aan bestraling.

Wat kan je zelf doen?

Een gewone verkoudheid gaat vanzelf over. Soms blijf je wel een paar weken klachten hebben.

Adviezen

Medicatie is niet nodig. Je volgt wel het best volgende adviezen:

• Stop zo nodig met roken, want roken irriteert je slijmvliezen.
• Probeer te vermijden dat je anderen besmet:
  • Je kan het virus vooral via handcontact en druppeltjes (hoesten, niezen) doorgeven.
  • Met een goede handhygiëne kan je voorkomen dat je het virus verder verspreidt.

Klachten verlichten

Om je klachten te verlichten, kan je volgende zaken proberen:

• Spoel je neus regelmatig met een fysiologische zoutoplossing.
  • Dat kan je neusklachten verlichten.
  • Je herstelt er niet sneller door.
• Je kan stomen door twee- of driemaal per dag gedurende een kwartier een stoombad te nemen boven een kom water van maximaal 60°C.
  • Er is onvoldoende bewijs dat je daardoor sneller geneest.
  • Het is niet aangetoond dat extra middelen toevoegen, zoals menthol, kamille of zout, een gunstig effect heeft.
• Gebruik eventueel pijnstillers (paracetamol) of een neusspray.
  • Vraag daarvoor advies aan je apotheker (zie verder).

Wat kan je apotheker doen?

Je apotheker kan een behandeling starten die je klachten verlicht. 

Zoutspoeling en pijnstillers

• Een spoeling met een zoutoplossing kan je neusklachten verminderen.
• Pijnstillers kunnen hoofd-, spier- en gewrichtspijn verlichten.
  • De voorkeur gaat uit naar paracetamol.
  • Verschillende merken van paracetamol vind je hier.

Neussprays

Je apotheker geeft je raad over de juiste neusspray. Hij legt je uit hoe je de spray correct moet gebruiken.

Ontzwellende neusspray

Een neusspray zoals xylometazoline ontzwelt je neusslijmvlies.

• Zo’n spray vermindert tijdelijk je klachten.
• Het middel heeft geen invloed op de duur van je ziekte, en ook niet op je genezingsproces.

Gebruik een ontzwellende neusspray, bijvoorbeeld op basis van xylometazoline, het best zo kort mogelijk: maximaal gedurende 5 dagen en liefst enkel ’s nachts. Als je de spray langdurig gebruikt, geeft het vaak aanleiding tot een zogenaamd rebound-effect:

• Dat betekent dat, wanneer het middel uitgewerkt is, je slijmvlies meer opzwelt dan tevoren.
• Daardoor blijf je een neusspray gebruiken en raak je er nog moeilijk vanaf.

Cortisone-neusspray

• Een neusspray met cortisone, zoals mometason, kan de ontsteking helpen onderdrukken.
  • Het verlicht een verstopte neus en een loopneus, en verbetert je reukzin.
• Zo’n spray mag je, in tegenstelling tot een ontzwellende neusspray zoals xylometazoline (zie boven), wel langdurig gebruiken.
  • Vraag daarvoor eerst advies aan je arts.
  • Met een doktersvoorschrift krijg je een cortisone-neusspray ook terugbetaald.
• Dit middel werkt pas maximaal na 3-10 dagen. Houd de behandeling dus even vol.
• Mogelijke bijwerkingen van een neusspray met cortisone zijn:
  • irritatie van je neus;
  • niesaanvallen na toediening;
  • soms een bloedneus (enige tijd na de start van de behandeling).
• Heb je last van bovenstaande nevenwerkingen? Stop dan het best enkele dagen met de spray.
  • Vaak krijg je bijwerkingen doordat je de neusspray niet correct gebruikt.
  • Let erop dat je het middel weg van je neustussenschot spuit.

Wat kan je arts doen?

Medicatie

• Je arts kan je in de eerste plaats pijnstillers voorschrijven om je klachten te verlichten.
• Ook een neusspray met een ontzwellend middel of cortisone (zie boven) kan helpen.
• Heb je een ernstige rinosinusitis, voel je je ziek en heb je pijn en koorts? Dan kan je arts beslissen om een antibioticum voor te schrijven.
  • Amoxicilline is dan de eerste keuze.
  • Maar dat is zelden nodig:
    • Antibiotica werken alleen tegen bacteriën en niet tegen virussen.
    • Ze hebben dus geen invloed op je klachten of op je herstel van een verkoudheid (met sinusitus).
    • Ze geven wel vaak bijwerkingen, zoals maagdarmproblemen en vaginale klachten.
• Heb je een milde tot matige rinosinusitis, en is er nog geen verbetering na een klachtenverlichtende behandeling van 7 tot 10 dagen? Ook dan kan je arts een antibioticum overwegen om te voorkomen dat je een chronische rinosinusitis krijgt.
  • Nochtans blijft het ook in dit geval beter om af te wachten tot het spontaan verbetert.
  • Het is niet aangetoond dat antibiotica de kans op een chronische sinusitis of complicaties vermindert.

Doorverwijzing

Bij frontale sinusitis komen complicaties makkelijker voor dan bij andere soorten sinusitis. Als je arts een van volgende tekenen vaststelt, dan verwijst hij je onmiddellijk door naar een neus-keel-oorarts (NKO-arts):

• roodheid en voelbare zwelling in je aangezicht;
• gezwollen ooglid;
• dubbelzien;
• pijn bij oogbewegingen;
• tekenen van uitbreiding van de infectie naar je zenuwstelsel, zoals:
  • verwardheid;
  • verminderd bewustzijn;
  • prikkeling van de zenuwen in je nek.
• ernstig ziek zijn met intense pijn.

Ook wanneer sinusitis steeds terugkeert, verwijst je arts je door naar een NKO-arts. Die kan onderliggende factoren vaststellen en behandelen, zoals vergrote poliepen of allergie.

Complicaties bij kinderen

Bij kinderen kan de infectie zich verspreiden achter de ogen, naar de wang of naar de hersenen. Daarom is de arts bij kinderen meer alert voor complicaties.

Stelt je arts alarmtekenen vast? Dan verwijst hij je kind meteen door naar een gespecialiseerde arts voor opname in het ziekenhuis.

Meer weten?

• https://www.thuisarts.nl/verkouden/ik-ben-verkouden
• https://www.thuisarts.nl/verkouden/mijn-kind-is-verkouden
• https://www.thuisarts.nl/bijholte-ontsteking/ik-heb-bijholte-ontsteking

Bronnen

• BAPCOC: https://overlegorganen.gezondheid.belgie.be/nl/documenten/guidelines-acute-rhinosinusitis
• BAPCOC - Belgische gids voor anti-infectieuze behandeling in de ambulante praktijk
• https://farmaka.bcfi.be/nl/formularium/322?search_term=acute+RHINOSINUSTITS
• ¹ https://www.nhg.org/standaarden/volledig/nhg-standaard-acute-rhinosinusitis en Intego databank
• Zelfzorgadvies in de apotheek, Praktijkgids 2. S.Cornwell, V.Foulon. Uitgeverij Acco. Editie 2018.