Wanneer de slijmvliezen van de neus en de sinussen gelijktijdig ontstoken zijn, dan spreken we van een rinosinusitis.
De sinussen zijn holten in de beenderen van het gelaat (sinus betekent ‘holte’ of ‘uitholling’). Zo heb je er verschillende: de sinussen in het bot van het voorhoofd (de frontale sinussen), de sinussen links en rechts van de neus in de kaken (de maxillaire sinussen), de sinussen juist boven en achter het neusbeen (etmoïdale sinus),… . Alle sinussen staan via een kleine opening in verbinding met de neus-keelholte. Dat maakt dat infecties gemakkelijk van de neus naar de sinussen kunnen overgaan. Omdat alle sinussen met hetzelfde afvoerkanaal verbonden zijn (nl. de neus), zijn ze ook vaak gelijktijdig ontstoken.
We maken een onderscheid tussen acute, chronische en terugkerende acute rinosinusitis:
- bij acute rinosinusitis houden de klachten minder dan 6 tot 8 weken aan;
- chronische rinosinusitis betekent dat de symptomen langer dan 8 weken aanhouden. De klachten verbeteren niet met de ingestelde behandeling of er zijn minstens 4 opstoten van rinosinusitis geweest zijn in één jaar. Op CT-scan zijn afwijkingen van het slijmvlies te zien die niet verdwijnen na behandeling;
- in geval van terugkerende of recidiverende acute rinosinusitis zijn er frequente acute ontstekingen die telkens vanzelf verdwijnen.
Hoe vaak komt het voor?
Een acute rinosinusitis komt vaak voor. Men schat dat de huisarts per jaar per 1000 patiënten 30 nieuwe gevallen van rinosinusitis (zowel acuut als chronisch) vaststelt, met een piek in de leeftijdscategorie van 30-40 jaar1. Vrouwen hebben ongeveer tweemaal vaker een sinusitis dan mannen.
Hoe kun je het herkennen?
Rinosinusitis begint meestal met een aanslepende verkoudheid met waterige en/of etterige neusloop, verstopte neus, slijmen die van de neus naar de keelholte zakken (i.e. postnasale drip). Typische symptomen van een sinusitis zijn pijn of drukpijn in het aangezicht, pijn in de bovenste tanden en pijn die toeneemt bij kauwen of bukken. Je kunt je ook erg ziek voelen en koorts hebben.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
In de meeste gevallen kan je arts de diagnose stellen op basis van je klachten en het klinisch onderzoek. Soms is het onderscheid tussen een rinosinusitis en een gewone verkoudheid moeilijk. Bij beide aandoeningen zijn de sinussen vaak (gedeeltelijk) betrokken. Bij klachten van korte duur (minder dan één week) is de diagnose acute rhinosinusitis minder waarschijnlijk.
Bij twijfel aan de diagnose, bij hoge koorts en in geval van ernstig ziektegevoel kan je arts verdere technische onderzoeken aanvragen. Zo kan een röntgenonderzoek de aanwezigheid van vocht/slijm in de sinussen uitsluiten. De aanwezigheid van vocht/slijm wijst echter niet altijd op een sinusitis.
Bij wie men toch aan de hand van beeldvorming de uitgebreidheid van de aandoening en dus de verdere behandeling wil bepalen, is de beste keuze een CT-scan. Dit kan nodig zijn bij het vermoeden van complicaties of de evolutie naar chronische sinusitis. De straling is bij dit onderzoek wel aanzienlijk hoger dan bij een gewone röntgenfoto.
Wat kun je zelf doen?
Stop zo nodig met roken, want roken irriteert de slijmvliezen.
Warme dampen drie keer per dag gedurende een kwartier kunnen de symptomen verlichten. Sneller genezen doe je er wel niet van. Adem de damp van een grote kom kokend water in met een handdoek boven het hoofd. Het is niet nodig om producten zoals mentholtabletten aan het water toe te voegen.
Wat kan je arts doen?
Bij acute rinosinusitis zijn antibiotica doorgaans niet aangewezen. Meestal geeft de arts een behandeling die de symptomen verlicht, bijv. pijnstillers zoals paracetamol, ontstekingsremmers en neussprays die het neusslijmvlies ontzwellen.
Neussprays die het neusslijmvlies ontzwellen (bvb. Xylometazoline) verminderen alleen de klachten. Ze hebben geen invloed op de duur van de ziekte noch op het genezingsproces. We raden aan om ze zo kort mogelijk te gebruiken, maximaal gedurende één week of enkel 's nachts, omdat ze bijwerkingen hebben. Ze geven namelijk vaak aanleiding tot een zogenaamd rebound-effect: als ze uitgewerkt zijn, zwelt het slijmvlies meer op dan tevoren. Hierdoor blijf je deze middelen gebruiken en raak je er nog moeilijk vanaf.
In geval van een ernstige rinosinusitis met veel pijn, koorts en ernstig algemeen ziek zijn, kan de arts toch overwegen om antibiotica te starten. Om evolutie naar chronische rinosinusitis te voorkomen, worden antibiotica eveneens overwogen bij personen met milde tot matige rinosinusitis die 7 tot 10 dagen na de start van de symptoomverlichtende behandeling nog geen verbetering ondervinden. Nochtans blijft het ook hier beter om spontane verbetering af te wachten, gezien niet aangetoond is dat antibiotica het risico op een chronische sinusitis of complicatie verminderd.
Indien je arts tekenen van complicaties opmerkt zoals roodheid en zwelling in het aangezicht, oogafwijkingen of hersenprikkeling, word je meteen doorgestuurd naar een specialist.
Meer weten?
https://www.thuisarts.nl/bijholte-ontsteking/ik-heb-bijholte-ontsteking
Bronnen
https://upb-avb.be/assets/antibioticagids-NL-d96b19ad.pdf
https://farmaka.bcfi.be/nl/formularium/322?search_term=acute+RHINOSINUSTITS
1 https://www.nhg.org/standaarden/volledig/nhg-standaard-acute-rhinosinusitis