Verkoudheid met sinusitis (rinosinusitis)

Wat is het?

Wanneer de slijmvliezen van de neus en de sinussen gelijktijdig ontstoken zijn, dan spreken we van een rinosinusitis. 

De sinussen zijn holten in de beenderen van het gelaat (sinus betekent ‘holte’ of ‘uitholling’). Zo heb je er verschillende: 

• de sinussen in het bot van het voorhoofd (de frontale sinussen); 
• de sinussen links en rechts van de neus in de kaken (de maxillaire sinussen);
• de sinus juist boven en achter het neusbeen (etmoïdale sinus);
• de sinussen ter hoogte van de slapen (sfenoïdale sinussen). 

Alle sinussen staan via een kleine opening in verbinding met de neus-keelholte. Dat maakt dat infecties gemakkelijk van de neus naar de sinussen kunnen overgaan. Omdat alle sinussen met hetzelfde afvoerkanaal, de neus, verbonden zijn, zijn ze ook vaak gelijktijdig ontstoken.

We maken een onderscheid tussen acute, chronische en terugkerende acute rinosinusitis:

• Bij acute rinosinusitis houden de klachten minder dan 6 tot 8 weken aan.
• Chronische rinosinusitis betekent dat de symptomen langer dan 8 weken aanhouden.
• In geval van terugkerende rinosinusitis zijn er frequente acute ontstekingen (4 of meer episoden per jaar).

Hoe vaak komt het voor?

Een acute rinosinusitis komt vaak voor. We schatten dat de huisarts per jaar per 1.000 patiënten 28 nieuwe gevallen van rinosinusitis, zowel acuut als chronisch, vaststelt. Er is een piek in de leeftijdscategorie van 30-40 jaar¹. 

Hoe kun je het herkennen?

Rinosinusitis begint meestal met een aanslepende verkoudheid met:

• waterige en/of etterige neusloop;
• verstopte neus;
• slijmen die van de neus naar de keelholte zakken (postnasale drip). 

Typische symptomen van een sinusitis zijn:

• pijn of drukpijn in het aangezicht; 
• pijn in de bovenste tanden en pijn die toeneemt bij kauwen of bukken;
• Je kunt je ook erg ziek voelen en koorts hebben.

Hoe stelt je arts de aandoening vast?

In de meeste gevallen kan je arts de diagnose stellen op basis van je klachten en het lichamelijk onderzoek. Soms is het onderscheid tussen een rinosinusitis en een gewone verkoudheid moeilijk. Bij beide aandoeningen zijn de sinussen vaak (gedeeltelijk) betrokken. Bij klachten van korte duur, minder dan één week, is de diagnose acute rinosinusitis minder waarschijnlijk.

Technische onderzoeken

Bij twijfel aan de diagnose, bij hoge koorts en in geval van ernstig ziektegevoel kan je arts verdere technische onderzoeken aanvragen. Zo kan een röntgenonderzoek de aanwezigheid van vocht/slijm in de sinussen uitsluiten. De aanwezigheid van vocht/slijm wijst echter niet altijd op een sinusitis. 

Beeldvorming

Bij wie de arts toch aan de hand van beeldvorming de uitgebreidheid van de aandoening en dus de verdere behandeling wil bepalen, is de beste keuze een CT-scan. Dit kan nodig zijn bij het vermoeden van verwikkelingen of de evolutie naar chronische sinusitis. De straling is bij dit onderzoek wel aanzienlijk hoger dan bij een gewone röntgenfoto.

Wat kun je zelf doen?

• Stop zo nodig met roken, want roken irriteert de slijmvliezen.
  
• Probeer overdracht van de verantwoordelijke ziektekiemen zoveel mogelijk te vermijden. De overdracht gebeurt vooral via handcontact en druppelbesmetting (hoesten, niezen). Een goede handhygiëne kan de verdere verspreiding voorkomen.
  
• Zoutspoelingen verlichten vooral de neusklachten, maar hebben geen invloed op de snelheid van het herstel.
• Je kan stomen door twee- of driemaal per dag gedurende een kwartier een stoombad te nemen boven een kom water van maximaal 60°C. Er is onvoldoende bewijs dat je hierdoor sneller geneest. Het gunstig effect van toevoeging van extra middelen zoals menthol, kamille of zout is niet aangetoond. 

Wat kan je apotheker doen?

Je apotheker kan een behandeling starten die de klachten verlicht, bijvoorbeeld pijnstillers zoals paracetamol, ontstekingsremmers (bijv. ibuprofen) en neusspray.

Neussprays die het neusslijmvlies ontzwellen (bijv. xylometazoline) verminderen alleen de klachten. Ze hebben geen invloed op de duur van de aandoening noch op het genezingsproces. We raden aan om ze zo kort mogelijk te gebruiken, maximaal gedurende 5 dagen, omdat ze bijwerkingen hebben. Ze geven namelijk vaak aanleiding tot een zogenaamd rebound-effect: als ze uitgewerkt zijn, zwelt het slijmvlies meer op dan tevoren. Hierdoor blijf je deze middelen gebruiken en raak je er soms nog moeilijk vanaf.

Neussprays met cortisone kunnen soms ook nuttig zijn. Deze sprays mag je, in tegenstelling tot ontzwellende neussprays, wel langdurig gebruiken. Ze

zijn echter pas maximaal werkzaam na 3-10 dagen. Houd de behandeling dus even vol. Mogelijke bijwerkingen van deze middelen zijn:

• irritatie van de neus; 
• niesaanvallen na toediening; 
• soms neusbloedingen (enige tijd na de start van de behandeling). 
  • Je kan dan best enkele dagen stoppen met de spray. De oorzaak is vaak een onjuist gebruik: je moet van het neustussenschot weg sprayen.

Voor het langduriger gebruik van neussprays met cortisone vraag je wel best advies aan je arts. Weet ook dat je ze enkel terugbetaald krijgt met een voorschrift van je arts. 

Wat kan je arts doen?

Bij acute rinosinusitis zijn antibiotica doorgaans niet aangewezen. 

Je arts kan in bepaalde gevallen toch overwegen om antibiotica te starten:

• in geval van een ernstige rinosinusitis met veel pijn, koorts en ernstig algemeen ziek zijn;
• om de evolutie naar chronische rinosinusitis te voorkomen wanneer je een milde tot matige rinosinusitis hebt die zeven tot tien dagen na de start van de klachtenverlichtende behandeling nog niet verbetert. 
  • Nochtans blijft het ook hier beter om spontane verbetering af te wachten, gezien niet aangetoond is dat antibiotica het risico op een chronische sinusitis of verwikkelingen verminderd. 

Indien je arts tekenen van verwikkelingen opmerkt zoals roodheid en zwelling in het aangezicht, oogafwijkingen of hersenprikkeling, zal hij je meteen doorsturen naar een specialist.

Meer weten?

https://www.thuisarts.nl/bijholte-ontsteking/ik-heb-bijholte-ontsteking

Bronnen

• BAPCOC: https://overlegorganen.gezondheid.belgie.be/nl/documenten/guidelines-acute-rhinosinusitis
• https://upb-avb.be/assets/antibioticagids-NL-d96b19ad.pdf 
• https://farmaka.bcfi.be/nl/formularium/322?search_term=acute+RHINOSINUSTITS 
• ¹ https://www.nhg.org/standaarden/volledig/nhg-standaard-acute-rhinosinusitis en Intego databank
• Zelfzorgadvies in de apotheek, Praktijkgids 2.  S.Cornwell, V.Foulon.  Uitgeverij Acco.  Editie 2018.