Hyperventilatie

Aangepast op 05/09/2019

Wat is het?

De ademhaling is een proces dat meestal onbewust gebeurt. We ademen zuurstof (O₂) in en koolzuurgas (CO₂) uit. De ademhaling past zich automatisch aan bij wat we doen: een rustige ademhaling in rust en tijdens de slaap, en een snelle en diepere ademhaling bij inspanning. Op die manier is er steeds een gezond evenwicht tussen O₂ en CO₂ in het bloed. Dit is nodig om een juiste zuurtegraad in het bloed te behouden.

In situaties van angst, spanning en stress verandert de ademhaling vaak zonder dat je het zelf beseft. Je gaat vanzelf sneller en oppervlakkiger ademhalen. Hierdoor adem je niet alleen te veel O₂ in, er gaat vooral te veel CO₂ uit. Het gevolg is dat de zuurtegraad van je bloed verandert, en dat kan allerlei symptomen veroorzaken.

Oorzaken van hyperventilatie

Hyperventilatie kan volledig normaal zijn, zoals op het einde van een zware inspanning. Een loper die na een felle eindspurt de eindmeet bereikt, hyperventileert.
Hyperventilatie kan ook zowel een psychologische als een fysieke oorzaak hebben. Vaak ligt stress aan de basis. Je ademt dan zoals bij een zware inspanning, terwijl je helemaal geen inspanning doet.
Ook long-, hart- en hersenaandoeningen kunnen hyperventilatie veroorzaken.

Hyperventilatiesyndroom

De term hyperventilatiesyndroom verwijst naar het geheel van symptomen die zich kunnen voordoen bij hyperventilatie met een psychische oorzaak. Vaak is het hyperventilatiesyndroom verbonden met een paniekstoornis.

Hyperventilatie is meestal een chronische aandoening, soms treedt het slechts eenmalig op.

Hoe kun je het herkennen?

Bij hyperventilatie heb je een gevoel van ademnood. Vaak ervaar je stekende pijn en een beklemmend gevoel links op de borstkas en is je hartslag versneld. Veel mensen denken daarom dat ze een hartaanval krijgen. Volgende fysieke symptomen kunnen optreden:

duizeligheid;
zweten;
een gevoel van flauwvallen;
hartkloppingen;
zwakte;
beven;
onhandigheid;
tintelingen in het gezicht, handen en voeten;
spierkrampen;
een droge mond.

Ook concentratieproblemen, gevoelens van angst, paniek en depersonalisatie kunnen ontstaan.

Door de angst die deze symptomen opwekken ga je vaak nog sneller en dieper ademhalen, waardoor de symptomen verergeren.

Hoe stelt je arts de aandoening vast?

Je arts zal je verschillende vragen stellen en een lichamelijk onderzoek uitvoeren.

Als hij een onderliggende aandoening vermoedt en bijkomende informatie nodig heeft, zal hij een bloedafname en elektrocardiogram (hartfilmpje) verrichten en je eventueel doorverwijzen voor een röntgenfoto van hart en longen.

Wat kun je zelf doen?

Hyperventilatie is absoluut niet gevaarlijk. Het is wel belangrijk dat je het herkent. Als het regelmatig terugkomt, kun je best bij jezelf nagaan of er een oorzaak voor is, zoals spanningen thuis, op school of op het werk. Het is ook goed om te weten in welke situaties de klachten optreden. Zo kun je ze voorkomen.

Je kunt enkele maatregelen nemen om angst- en spanningsklachten te voorkomen of te stoppen:

Wanneer je een aanval hebt of voelt aankomen, probeer dan rustig te blijven ademen.
- Probeer je borstkas stil te houden en met je buik te ademen.
- Hou je handen op je buik. Bij iedere ademhaling voel je dan je buik op en neer gaan.
- Neem bijv. 3 seconden om in te ademen en 6 om uit te ademen. Als dat niet zo best lukt, kan een kinesitherapeut je een correcte ademhaling aanleren.
Ontspan je nek en schouders.
Bewegen kan de aanval doen stoppen omdat er weer meer koolzuurgas (CO₂) wordt opgenomen in het bloed.
Ook afleiding kan helpen om de aanval tegen te houden. Je kunt oefeningen doen, zoals herhaaldelijk door de knieën buigen.
Probeer te achterhalen waarom bepaalde situaties spanningen oproepen. Noteer dit en bespreek het eventueel met een arts of een psycholoog. Het kan zijn dat je je niet bewust bent van angst of spanningen, maar dat je wel last hebt van hyperventilatiesymptomen.
Soms helpt het om in een papieren of plastic zak te ademen. Op die manier kun je de CO₂ die je zelf uitademt weer inademen. Bespreek deze methode eerst met je arts.

Wat kan je arts doen?

Als er een lichamelijke oorzaak is voor de hyperventilatie, zal je arts deze behandelen.
Is er een psychologische oorzaak, dan zal je arts je proberen geruststellen en de goedaardigheid ervan uitleggen. Hyperventilatie zonder onderliggende lichamelijke oorzaak is niet gevaarlijk!
Een kinesitherapeut kan je door middel van ademhalingsoefeningen aanleren om op een correcte manier te ademen.
Soms wordt de hulp van een psycholoog ingeroepen om onderliggende problemen aan te pakken en op een juiste manier te leren omgaan met angsten.